اچ اس اي در سرزمين آب و آتش
مشعل سميه راهپيما صحبت از بام نفت ايران است؛ جايي که به دليل قرار گرفتن در مرتفع ترين ميدان نفتي کشور به اين نام لقب گرفته است. از گچساران صحبت مي کنيم که علاوه بر بام نفت، به دليل داشتن منابع آبي فراوان، وجود سد کوثر و ميدان هاي گازي متعدد، به نام سرزمين آب و آتش هم شناخته شده است. ميدان نفتي گچساران، در فاصله 220 كيلومتري جنوب شرقي اهواز قرار گرفته و شامل سازندهاي شكافدار آسماري و بنگستان بوده كه در جهت عمومي شمال غربي/ جنوب شرقي طاقديس هاي ميدان هاي نفتي جنوب ايران واقع شده است. عمده توليد نفت از سازند آسماري اين ميدان صورت مي گيرد كه اغلب از سنگ هاي كربناتي تشكيل شده است . مخزن نفتي گچساران در سال هاي 1302 تا 1303 مورد مطالعه قرار گرفت و چاه شماره (يك) در سال 1304 در اين منطقه حفاري شد.واحد بهره برداري شماره (يک) گچساران به بام نفت ايران معروف است. اين واحد که در جنوب شرقي و در فاصله 20 کيلومتري شهرستان گچساران، در منطقه اي به نام سقلاتون واقع شده، در سال 1311 هجري شمسي به بهره برداري رسيد و در ارتفاع 3 هزار و 221 پايي از سطح دريا قرار دارد، همچنين صادرات نفت از طريق تلمبه خانه گوره از سال 1346 شروع شد و كماكان ادامه دارد. از اين رو به دليل قدمت و پيشينه اي که واحد بهره برداري نفت و گاز اين منطقه دارد، اهميت حضور اچ اس اي در آن دو چندان مي شود؛ زيرا محافظت از تاسيسات، خطوط لوله و... به ميان مي آيد. به دليل اهميت اين موضوع، هفته نامه «مشعل» گفت و گويي با رئيس اداره اچ اس اي و سرپرست ايمني و بهداشت شرکت بهره برداري نفت و گاز گچساران درباره فعاليت ها و سختي هاي کارکنان اچ اس اي در منطقه گچساران انجام داده که مشروح آن را در ادامه مي خوانيد:
شهباز صفري، رئيس اداره اچ اس اي شرکت بهره برداري نفت و گاز گچساران، چشماني خسته با چهره اي مصمم دارد که نشان دهنده اقدام هاي او طي 30 سال فعاليت است. از صفري در مورد فعاليت و سختي هاي کار در اين منطقه سوال مي کنم که در پاسخ مي گويد: «حوزه فعاليت اين شرکت در چهار استان خوزستان، کهگيلويه و بوير احمد، فارس و بوشهر است، همچنين 8 ايستگاه آتش نشاني داريم که 2 ايستگاه آن اقماري و مابقي نوبت کار هستند.در بخش بي بي حکيمه نيز 6 واحد داريم که موقعيت جغرافيايي آن پهناور است و کارکنان آن در شرايط سخت کار مي کنند. به عنوان نمونه، بي بي حکيمه (2) در استان بوشهر واقع شده و بخشي از آن در استان فارس است که حدود 200 کيلومتر فاصله کوهستاني دارد. دورترين ايستگاه ما به گچساران نيز در فاصله 254 کيلو متري واقع شده است.»به گفته او، براي اچ اس اي سه رکن بهداشت، ايمني و محيط زيست در نظر گرفته شده است؛ اما در اصل اين مديريت 5 زير مجموعه دارد که علاوه بر اين موارد، پدافند غيرعامل و مديريت بحران را نيز در برمي گيرد. حتي آتش نشاني که از عمده فعاليت هاي ما به شمار مي رود نيز در چارچوب مديريت اچ اس اي قرار نگرفته و زير مجموعه ايمني است. به همين دليل آتش نشاني و ايمني در مناطق، کنار هم هستند. عمده فعاليت هاي ما پيشگيرانه است و بايد در تاسيسات، عوامل بازدارنده را مشخص کنيم، مثلاً بازرسي واحدها را داريم و خطرات و موارد غير ايمن را به مسئولان انعکاس مي دهيم . صفري ادامه مي دهد: «در بحث بهداشت، ايمني و محيط زيست، پروژه هاي بزرگي را در برنامه داريم. بيش از 39 پروژه زيست محيطي تعريف کرده ايم که از آن جمله مي توان به جمع آوري گازهاي خروجي مخزن بهره برداري شماره هاي (يک) و 2 اشاره کرد، همچنين براي مباحث ايمني، کارخانه ها و شبکه هاي آب و سيستم هاي هشدار دهنده، مخازن و تلمبه خانه هاي آنها نيز پروژه هاي متعددي در نظر گرفته شده است؛ زيرا قدمت تاسيسات ما بالاست. بخشي از اين پروژه ها اجرايي شده اند و بخشي ديگر در مرحله اجرا قرار دارند. بخش ديگري هم در انتظار تأمين بودجه است.» او در ادامه به پروژه هاي بهداشت و عوامل زيان آور محيط کار اشاره مي کند و مي گويد: «هر سال پيمانکاراني در نظر مي گيريم تا عوامل زيان آور محيط کار را شناسايي کنند و براي آن پروژه تعيين مي کنيم. در معاينه هاي دوره اي کارکنان نيز دخيل هستيم. در گذشته، معاينه هاي دوره اي عمومي بود؛ اما اکنون تخصصي و بر مبناي شغل است. اين معاينه ها پيش از اين هر دو سال يک بار انجام مي شد؛ اما اکنون بر اساس دستور عمل سالانه صورت مي گيرد.»
تجهيز ماشين هاي آتش نشاني
به گفته صفري، مهم ترين مشکلات اين مديريت، ماشين هاي آتش نشاني است که قدمت بالاي 30 سال دارند و در اين مدت به طور دائم در عمليات و شرايط بد آب وهواي خوزستان کار کرده اند، از اين رو براي نوسازي آن پيماني تهيه شده تا 30 دستگاه ماشين آتش نشاني وارد سيستم کنيم؛ اما از سال 92 تاکنون به دليل مشکلات مالي موفق به انجام اين کار نشده ايم. به همت مديريت و تلاش وزارت نفت به تازگي توانسته ايم در زمينه ايمني 7 دستگاه را وارد سامانه کنيم که از اين تعداد 5 دستگاه وارد شده است؛ اما جوابگوي کار ما نيست؛ زيرا 8 ايستگاه داريم و بر اساس استاندارد، بايد در هر کدام از آنها 3 دستگاه ماشين آتش نشاني مستقر باشد تا بتواند در شرايط اضطراري کمک کند، همچنين در نظر داريم دستگاه هاي تنفسي جديدي خريداري کنيم.
استفاده از متخصصان
رئيس اداره اچ اس اي شرکت بهره برداري نفت و گاز گچساران ادامه مي دهد: «ساختمان هاي 8 ايستگاه آتش نشاني اين منطقه نيز قديمي است که از اين تعداد ساختمان هاي 2 ايستگاه بازسازي 3 ايستگاه در حال انجام و 3 ايستگاه نيز در کانکس هستند. کارکنان نوبت کار در کانکس (کاروان) زندگي مي کنند و نياز است تا ساختمان هاي جديد ساخته شود. طي سال هاي اخير تلاش شده تا اين مشکل برطرف شود و شرکت مناطق نفت خيز جنوب نيز در اين زمينه کمک کرده است. اکنون ساز و کار بسيار خوبي در مناطق براي اچ اس اي در نظر گرفته شده و از متخصصان اين حوزه در بحث مديريت استفاده مي کنند.»
اقدام هاي زيست محيطي
رئيس اداره اچ اس اي شرکت بهره برداري نفت و گاز گچساران، به شاخص ترين کار بخش بهداشت، ايمني و محيط زيست در مديريت خود مي پردازد و مي گويد: «در بخش بهداشت، شناسايي عوامل زيان آور محيط کار، مهم ترين کاري است که انجام مي دهيم. با اين روش مشخص مي شود که در بحث بهداشت، کجا هستيم و چه کار بايد انجام دهيم. در بخش محيط زيست نيز از سوختن مواد نفتي در گودال هاي سوخت جلوگيري کرده ايم. براي اين کار دستگاه هاي MOS و MOT خريده ايم و در زمان چاه سوزي، آنها را مستقر و بازيافت مي کنيم.در بحث پساب هاي صنعتي نيز پروژه تعريف کرده ايم و آنها را جمع آوري مي کنيم تا ديگر وارد محيط زيست نشوند، همچنين جمع آوري سلج ها (لجن هاي نفتي و ضايعات جانبي) را نيز در دستور کار داريم و در جاهاي مشخص، آنها را به فروش مي رسانيم. اکنون در منطقه گوره اين کار را کرده ايم و نزديک به 2 ميليارد تومان، يکي از گودال ها را به فروش گذاشته ايم. اين روند در بحث محيط زيست مؤثر است.»
چاه شماره 147
صفري وقتي به چاه 147 يا همان رگ سفيد اشاره مي کند، اشک در چشمانش جمع مي شود و به ياد سختي هايي مي افتد که بعد از 57 روز، به پيروزي منتهي شد. او مي گويد: «وقتي صحبت از اين چاه به ميان مي آيد، از شوق موفق آميز بودن مهار آن، اشک در چشمانم جمع مي شود؛ زيرا ما کاري کرديم که در دنيا شدني نبود. چون چاه شماره 147 در حوزه کاري قرار داشت، در آنجا به طور دائم حضور يافتم و در تمام مدت در معرض صدا، ارتعاش و حرارت قرار داشتم. در آنجا افرادي بودند که با جان و دل کار مي کردند. اين 57 روز مانند جبهه هاي جنگ بود؛ زيرا مهار اين چاه بسيار سخت بود که با زيبايي و با مهارت کامل و در کمتر از 12 دقيقه، به وسيله دکل حفاري مجاورآن مهار شد. اين يکي از افتخاراتي بود که در سطح وزارت نفت به وجود آمد.»
صفري در 5 حادثه چاه حضور داشته که از آن جمله مي توان به چاه هاي 147 رگ سفيد، 50 اهواز و گچساران، 24 نفت شهر و... اشاره کرد. همچنين در راه اندازي چاه هاي زيادي فعاليت داشته که مهم ترين آن چند راهه منيفولد گناوه است. او مي گويد: «قرار بود يکي از شرکت هاي آمريکايي، اين کار را انجام دهد؛ اما به دليل تحريم نيامد و خودمان اين کار را انجام داديم.»
ساختار اچ اس اي بازنگري شود
به گفته او، در بخش اچ اس اي گچساران تحول خوبي انجام شده است، به طوري که توانسته ايم 70 نيروي جوان بگيريم که بيشتر آنها زير 30 سال سن دارند. اکنون اين نيروها در کنار سرپرستان با تجربه قرار گرفته اند تا وقتي بازنشسته شدند، مشکل نيروي با تجربه نداشته باشيم. در زمينه نوسازي تجهيزات نيز کمک هاي بسيار خوبي از سوي سازمان صورت گرفته است. طي يکي دو سال اخير جهش بسيار خوبي در تاسيسات، ماشين آلات آتش نشاني، ايستگاه هاي آتش نشاني و نيروي انساني داشته ايم؛ اما در ساختار ضعيف هستيم. اکنون کف سازمان هاي ديگر از سقف اچ اس اي بالاتر است، يعني رتبه در نظر گرفته شده براي کارکنان اين قسمت بسيار پايين است و انگيزه را از نيروها مي گيرد. ساختار سازماني اچ اس اي به بازنگري نياز دارد؛ چرا که ساختار سازماني اچ اس اي از سال 82 نياز تاکنون بازنگري نشده است.
ايمني و آتش نشاني
نقش بي بديل ايمني و آتش نشاني در صنعت نفت، کاملا روشن است و اين دو همواره در هم تنيده هستند. به گونه اي که هرگاه حادثه اي اتفاق مي افتد، آتش نشاني در صف اول قرار دارد و براي پيشگيري از وقوع حوادث، نقش آموزش ايمني بسيار پررنگ مي شود. در اين زمينه سلمان شعبان، سرپرست ايستگاه ايمني و آتش نشاني اداره اچ اس اي شرکت بهره برداري نفت و گاز گچساران مي گويد: «هدف ما استمرار توليد و پيشگيري از آلودگي هاي زيست محيطي، حوادث و بيماري هاي ناشي از کار و.. است. همچنين تلاش مي کنيم به منظور انجام بهتر کارها، ابزارآلات و تجهيزات مناسب براي کارکنان فراهم شود. بحث آموزش کارکنان را نيز داريم تا بتوانيم مهارت هاي آنها را افزايش دهيم.» به گفته او، برخي واحدهاي عملياتي در شرايط آب و هوايي سختي قرار دارند و شاهد دماي بالاي 50 تا 55 درجه و رطوبت بالا هستند. بيشتر خطوط لوله اين منطقه در بيابان قرار گرفته اند. به عنوان مثال خط لوله منطقه گچساران يک و (2) نزديک به 70 کيلومتر و گچساران (3) و (4) نيز 90 کيلومتر تا منطقه گوره فاصله دارد. اين خطوط بايد به تلمبه خانه گوره متصل شده و فرآورده هاي نفتي از آنجا به پايانه نفتي خارک براي صادرات ارسال شود. برخي خطوط لوله از کنار رودخانه هاي فصلي و بزرگ عبور مي کند که در اين زمينه موضوع آلودگي آنها در سطح ملي و بين المللي مطرح است. بحث ايمن سازي خطوط لوله را نيز در دستور کار داريم. مهم ترين شرايط سخت کاري ما تردد در جاده هاي سخت گذر است که بايد روزانه نزديک به 70 کيلومتر را طي کرده و 7 تا 8 ساعت با دستگاه هايي که طول عمرشان بالاست، با استرس کار کنند. به همين دليل کارکنان ما با مشکلات فيزيکي و جسماني روبه رو هستند که عمده ترين آن، اختلالات اسکلتي و عضلاني، آرتروز گردن و کمردردهاي شغلي است. دليل آن نيز تردد روزانه با خودروست. در واحدهاي عملياتي نيز با عوامل زيان آور کار ناشي از تاسيسات در شرايط آب و هوايي و... روبه رو هستند.»صفري مي گويد: «نظارت بر کارهاي علمياتي مانند جوشکاري، توپکراني، بازرسي از واحدهاي عملياتي براي شناسايي عوامل ناايمن که منجر به حادثه مي شود، به عهده مديريت ايمني و آتش نشاني است که به ارائه توصيه ها و پيشنهادهايي به اين واحدها مي پردازد. همچنين آموزش کارکنان را در زمينه هاي پروانه کار، گودبرداري و حفاري، کار در ارتفاع و ورود به فضاي بسته داريم.يکي ديگر از کارهايي که اين قسمت انجام مي دهد، نظرسنجي از تمامي اداره ها در زمينه ارائه خدمات بهداشت و درمان است. ايجاد رضايتمندي در کارهاي خدماتي بسيار سخت است. در گذشته اين رضايتمندي 50 درصد بود که اکنون با تغيير مديريت بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران، اين ميزان افزايش يافته است.»
تشويق به ماندن
امروزه توجه به مسائل بهداشت، ايمني و محيط زيست، يک اصل بسيار مهم در شرکت هاي نفتي به شمار مي رود؛ به گونه اي که مطالعات و پروژه هاي متعددي در زمينه بهبود کيفيت خدمات تعريف مي شود. رعايت ايمني در تمام مراحل توليد، بهره برداري و انتقال نفت، ضروري است و تحقق اين مهم در گرو همکاري و انسجام تمام بخش ها و همکاري مستمر با واحدهاي اچ اس اي قرار دارد. ميزان اهميت رعايت نکات اصولي، قوانين و دستور عمل هاي اچ اس اي براي تامين امنيت کارکنان و تاسيسات حياتي صنعت نفت، با اهميت مقوله توليد صيانتي نفت يکسان است. به دليل اهميت مبحث اچ اس اي در صنعت نفت، مديران و کارکنان آن خواهان بازنگري در ساختار بهداشت، ايمني و محيط زيست هستند تا از اين طريق، رتبه هاي سازماني آنها اصلاح شود و بتوانند با ايجاد انگيزه در ميان کارکنان، آنها را به ماندن در اين مديريت تشويق کنند.