تلخی در کنار شیرینی
اگر بخواهيم در مورد موقعيت جغرافيايي دشتگز واقع در استان بوشهر صحبت کنيم، بايد بگوييم که اين منطقه در گستره عملياتي شرکت بهره برداري نفت و گاز گچساران واقع شده و واحدهاي بهره برداري نفت و گاز، نمکزدايي، تقويت فشار گاز و گاز مايع ان جي ال در آن استقرار دارد. محدوده درمانگاه عملياتي دشتگز نيز از شهر گچساران آغاز مي شود و تا شهر بهبهان و دژ سليمان امتداد مي يابد که علاوه بر ارائه خدمات به دو منطقه دشتگز و خيرآباد، به چاه هاي زير پوشش منطقه، گشت هاي حراست و واحدهاي بهره برداري نيز خدمات رساني مي کند. يکي از مزاياي اين درمانگاه، نزديک بودن آن به مرکز گچساران است، از اين رو در صورت نياز به راحتي آمبولانس و خدمات پزشکي در اختيار اهالي آن قرار مي گيرد. در اين درمانگاه عملياتي، تنهايي و سکوت نخستين چيزي است که تمام نظرها را به خود جلب مي کند؛ زيرا يک پزشکيار به همراه يک نيروي خدماتي و راننده حضور دارند. پزشکيار بايد تمام مدت در درمانگاه باشد، از اين رو فضاي کوچکي را در پشت درمانگاه به کاشت سبزيجات اختصاص داده اند تا با اين کار روحيه شان تازه شود. روزي که براي تهيه گزارش به سمت درمانگاه عملياتي دشتگز رفتم، نخستين روز نوبت کاري داوود افشين پور، پزشکيار اين درمانگاه بود. او سه فرزند به نام هاي برديا، باران و بهرداد دارد که به ترتيب 7 ساله، سه سال و نيمه و سه ماهه هستند.
او به صورت اقماري کار مي کند، يعني 72 ساعت کار و 72 ساعت استراحت. در اين مدت زمان، بايد تمام وقت گوش به زنگ باشد و ثانيه ها تعيين کننده هستند. گاهي يک تماس تلفني خبر از يک حادثه مي دهد و به دنبال آن سکوت حاکم بر درمانگاه شکسته مي شود و در شرايط اضطراري قرار مي گيرد. به همين دليل پزشکياران زماني که نوبت کار هستند، نمي توانند درمانگاه را ترک کنند. به گفته افشين پور،« در اين درمانگاه هميشه بايد در حالت آماده باش قرار داشته باشيم. گاهي مريض قلبي، سقوط از ارتفاع، گاز گرفتگي و... برايمان مي آورند و بايد فوري به وضع او رسيدگي شود که بعد از انجام اقدام هاي اوليه در صورت نياز، به بيمارستان نفت گچساران فرستاده مي شود. » او مي گويد: «کارمان علاوه بر تلخي هايش، شيريني هايي دارد. به عنوان مثال حدود دو سال پيش يک نفر بر اثر برق فشار قوي از ارتفاع افتاده بود و تا 20 دقيقه هيچ علايم حياتي نداشت، اما با انجام اقدام هاي لازم توانستيم علايم حياتي اش را برگردانيم و بعد از يک هفته مرخص شد و به آغوش گرم خانواده اش بازگشت. اين موفقيت برايم بسيار شيرين بود؛ چون توانسته بودم جان يک انسان را نجات دهم.»
خدمات درماني در مناطق عملياتي دشتگز، پازنان و سياهمکان
«اورژانسی» کوچک در دل کویر
مشعل سميه راهپيما گچساران در جنوب غربي استان کهگيلويه و بويراحمد قرار دارد و مردم اين شهرستان به زبان فارسي و اغلب به گويش لري جنوبي و بخشي نيز به زبان ترکي قشقايي صحبت مي کنند. مرکز اين شهرستان، شهر دوگنبدان و در گذشته بخشي از استان فارس بوده است؛ اما در مقطعي کوتاه به همراه بهبهان به خوزستان الحاق شد و اکنون اين منطقه بخشي از استان کهگيلويه و بويراحمد محسوب مي شود. از اين رو پهنه خدمات بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران گسترده است و به چهار استان خوزستان، کهگيلويه و بوير احمد، فارس و بوشهر خدمات درماني ارائه مي کند که 8 درمانگاه عملياتي به نام هاي پازنان 2 در استان خوزستان، سياهمکان، بينک، بي بي حکيمه 2 و گوره در استان بوشهر، دشتگز، بي بي حکيمه 1، دشت بلوط و سه قلاطون در استان کهگيلويه و بويراحمد، نرگسي در استان فارس و رگ سفيد در استان خوزستان قرار دارد. به دليل اين پراکندگي و گستردگي جغرافيايي، هفته نامه «مشعل» به درمانگاه هاي عملياتي دشتگز، پازنان 2 و سياهمکان رفته و از چگونگي ارائه خدمات رساني آنها گزارشي تهيه کرده است که مشروح آن را در ادامه مي خوانيد:
گام آخر
ساعت از 10 شب گذشته که به مهمانسراي نفت گچساران مي رسم. در مسير بازگشت، سرم را به شيشه ماشين تکيه مي دهم و به آنچه ديده و شنيده ام، فکر مي کنم و با ترسيم قرار گرفتن در شرايط اضطراري، خودم را جاي پزشک و پزشکيار اين سه درمانگاه عملياتي(دشتگز، پازنان 2 و سياهمکان) مي گذارم؛ مي بينم که کار در اين شرايط به کساني نياز دارد که با وجود استرس هاي ناشي از شرايط اضطراري، بتوانند در ثانيه هاي طلايي و اوليه، بهترين تصميم را براي درمان بگيرند، ضمن اينکه قادر باشند در مکان هايي با شرايط بد آب و هوايي، دوري از شهر، نداشتن امکانات رفاهي و دوري از خانواده به بهترين شکل ممکن خدمات درماني ارائه کنند و ...
از نیروی خدمات تا پزشکیار درمانگاه
بعد از دشتگز، مسير خود را به سمت پازنان و سياهمکان ادامه مي دهم و از روستاي دژ سليمان عبور مي کنم. دژ سليمان، يکي از 3 قلعه مهم و تسخيرناپذير اسماعيليان در جنوب کشور است که براي تماشاي آن بايد از مسيرهاي سخت گذر عبور کنم. اين قلعه در زمان جنبش اسماعيليان ساخته شده و مقر و پايگاه سليمان بن طاهر گناوه اي بوده است. به همين دليل به دژ سليمان معروف شده و در کنار روستاى سليمان و در 20 کيلومتري جنوب غربي گچساران در استان کهگيلويه و بويراحمد و در ارتفاعات کوهي با همين نام واقع شده است.
بعد از 45 دقيقه و عبور از پيچ و خم هاي جاده، به درمانگاه عملياتي پازنان 2 واقع در استان خوزستان مي رسم. اين درمانگاه عملياتي در 15 کيلومتري سردشت و 60 کيلومتري گچساران قرار دارد و مانند دشتگز يک پزشکيار، يک نيروي خدمات و يک راننده آمبولانس دارد. در زمان جنگ تحميلي اين منطقه مورد حملات موشکي قرار گرفت و محل اسکان کارکنان و درمانگاه آسيب ديد. به همين دليل، درمانگاه به نزديکي تاسيسات انتقال يافت و سال 74 به بهره برداري رسيد و اکنون يکي از قديمي ترين درمانگاه هاي مناطق عملياتي بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران به شمار مي رود. فاخرحسين زاده، پزشکيار درمانگاه عملياتي پازنان است که به صورت اقماري (48 ساعت کار و 48 ساعت استراحت) کار مي کند. او سال 1384 در بيمارستان نفت گچساران، نيروي خدماتي بخش اورژانس بود که به دليل برخي مشکلات، نتواست ديپلم تجربي خود را بگيرد. در آن زمان وقتي خدمات ارائه شده از سوي اورژانس را به بيماران مي بيند، علاقه مند به ادامه تحصيل مي شود و بعد از اخذ ديپلم، در دانشگاه ياسوج و در رشته پزشکي قبول مي شود و بعد از تحصيل در رشته پزشکي ابتدا در بخش اورژانس بيمارستان نفت گچساران و بعد هم در درمانگاه عملياتي پازنان 2 مشغول به کار مي شود.
به گفته حسين زاده، « اين درمانگاه در نزديکي واحدهاي بهره برداري نفت و گاز، نمکزدايي، تقويت فشار گاز و گاز مايع ان جي ال قرار دارد. اگر براي کسي حادثه اي پيش بيايد، در مدت زمان کوتاهي به درمانگاه منتقل و اقدام هاي اوليه براي او انجام مي شود. در صورت نياز هم با مشورت پزشک به بيمارستان انتقال مي يابد. علاوه بر ارائه خدمات به کارکنان نفت، در ايام خاص مانند عيد نوروز هم همکاري هايي با 115 کشور داريم و در صورت نياز، خدمات رساني مي کنيم، ضمن آنکه از سوي اداره اچ اس اي مانورهايي به صورت دوره اي برايمان گذاشته مي شود تا سطح آمادگي مان مورد سنجش قرار گيرد.» او مي گويد: «درست است که پزشکياران، دوره هاي مختلفي مانند احياي قلب، سوختگي، اچ اس اي و... را گذرانده اند؛ اما بايد يک پزشک در منطقه حضور داشته باشد؛ زيرا پزشکيار نمي تواند نسخه دارويي تجويز کند و تنها بايد با پزشک اورژانس در ارتباط باشد تا دستورات لازم را بگيرد. بهتر است رانندگاني در اختيار اورژانس قرار گيرند که با اصطلاحات پزشکي آشنا بوده و در شرايط اضطراري بتوانند کمک رسان باشند. »
استقرار پزشک در درمانگاه سیاهمکان
نکته بارز در درمانگاه عملياتي سياهمکان، داشتن پزشک تمام وقت در کنار پزشکيار است. به دليل همين مزيت، توانسته عنوان درمانگاه مرکزي را به خود اختصاص دهد. درمانگاه سياهمکان از لحاظ موقعيت جغرافيايي در 40 کيلومتري شمال خاوري بندر گناوه و 45 کيلومتري جنوب غربي شهر گچساران در شمال خليج فارس واقع شده و به ايستگاه تقويت فشار گاز و گاز مايع، خدمات درماني ارائه مي دهد. در اين درمانگاه، خدمات درماني سطح يک به بيماران داده مي شود، يعني اگر کسي سرماخوردگي داشته باشد، داروهاي مخصوص به آن تجويز مي شود. همچنين اگر مريضي به انجام اقدام هاي ديگر نياز داشته باشد، دستگاه هاي اوليه مانند نوار قلب و DC شوک وجود دارد که اين دستگاه ها مي توانند کمک کنند تا وضعيت بيمار ثابت شود و براي ادامه درمان به مراکز مجهزتر منتقل شود. مراکز عملياتي سياهمکان، گوره و بي بي حکيمه 1 و 2 زير نظر اين درمانگاه عملياتي قرار دارند. در گذشته پزشکياران اين درمانگاه با پزشکان اورژانس براي درمان يک بيمار مشورت مي کردند؛ اما اکنون با طرح استقرار پزشک ثابت، نيازي به اين نوع هماهنگي نيست و اگر بيماري به درمان بيشتري نياز داشته باشد، به ديگر مراکز درماني اعزام مي شود. يکسري کم و کاستي هايي وجود دارد که در صورت تامين آن، اين درمانگاه به يک اورژانس کوچک تبديل خواهد شد. سليم خورشيدي آزاد، همان پزشکي است که به صورت تمام وقت در درمانگاه عملياتي سياهمکان مستقر شده است. او 2 سال با بيمارستان صنعت نفت گچساران همکاري کرده و در سال سوم فعاليت خود، به اين درمانگاه عملياتي منتقل شده است. چون در گذشته در مناطق سخت تر از سياهمکان کار کرده و 20 تا 30 روز از خانواده خود دور بوده، راحت تر مي تواند با شرايط پزشک ثابت کنار بيايد، حتي جايي بوده که برق، آب و گاز هم نداشته است. به همين دليل با شرايط 30 روز کار و دوري از خانواده به راحتي کنار مي آيد. به گفته خورشيدي آزاد، «کار در اورژانس بيمارستان نفت گچساران، باعث افزايش تجربه کاريام شده است؛ زيرا در اورژانس هر لحظه بايد منتظر بيمار بد حال باشيم. به همين دليل به طور دائم اطلاعات خود را به روز مي کنم. کار در اورژانس باعث شده تا تجربه هاي بسيار خوبي به دست آورم و بتوانم آن اطلاعات را در اين درمانگاه عملياتي مورد استفاده قرار دهم. »