برگزاري كارگاه تنظيم و توصيف منابع آرشيوي
كارگاه آموزشي «تنظيم و توصيف منابع آرشيوي» با هدف آشنايي كاركنان مركز اسناد موزه ها و صنعت نفت با مفاهيم و تعاريف منابع آرشيوي، طبقه بندي و فهرست نويسي آغاز شد.
نخستين جلسه كارگاه آموزشي«تنظيم و توصيف منابع آرشيوي» هفته گذشته با حضور آناهيتا نظري، استاد سازمان اسناد و كتابخانه ملي، در محل مركز اسناد موزه نفت در شهرري برگزار شد. در اين جلسه كاركنان اسناد موزه هاي نفت، با ماهيت منابع آرشيوي، اصول تنظيم و توصيف اسناد، مستندسازي و نمايه سازي و همچنين چارچوب هاي عنوان نويسي آشنا شدند.
مفاهيم تنظيم و توصيف منابع آرشيوي
نظري، در ابتدا به توضيح مفاهيم تنظيم و توصيف اسناد پرداخت و گفت: فهرست نويسي مفهومي عام از تنظيم و توصيف اسناد است كه با تنظيم و توصيف اسناد آرشيوي، برابري معنايي دارد. از جمله منابع آرشيوي مي توان به انواع اوراق براي منابع شخصي، اسناد براي منابع سازماني يا مجموعه براي مجموعه هاي موضوعي اشاره كرد.
وي ضمن تشريح هريك از مفاهيم تنظيم و توصيف آرشيو اسناد خاطرنشان كرد: منظور از تنظيم اسناد، فرايند مرتب كردن منابع با رعايت منشا و نظم اوليه براي حفظ و اعمال كنترل فيزيكي يا فكري است و توصيف فرايند ثبت، تحليل، سازماندهي و ضبط جزييايي در مورد عناصر ظاهري يك سند يا مجموعه را نشان مي دهد.
استانداردهاي توصيف آرشيو اسناد
مدرس سازمان اسناد و كتابخانه ملي در ادامه از پيشينه ايجاد اولين استانداردهاي تنظيم و توصيف آرشيوي در جهان ياد كرد و گفت: اولين قوانين توصيفي آرشيوي اسناد شخصي و نسخه هاي خطي در آمريکا در سال1983 ميلادي با تلاش فردي به نام هنسن منتشر شد. شوراي جهاني آرشيو (ايکا)، استاندارد بين المللي توصيف آرشيوي را به عنوان ايجاد يک هدف در اصول فهرست نويسي توصيفي تدوين کرده كه اين استاندارد، تنها به اسناد نوشتاري و کاغذي مربوط است و ساير موارد آرشيوي مانند عکس ها، فيلم ها و غيره را شامل نمي شود. استاندارد بين المللي توصيف آرشيوي مانند بسياري از استانداردهاي بين المللي، سندي راهبردي محسوب مي شود که شامل راهنماهاي ويژه اي است و از اعضا مي خواهد که آن را همراه با استانداردهاي ملي به کار گيرند.
اصول تنظيم و توصيف آرشيوي
نظري براي تنظيم و توصيف آرشيو از هشت اصل نام برد كه آرشيو اسناد بر اساس آنها انجام مي شود. اصل اول به ويژگي هاي منحصر به فرد هر سند اشاره دارد كه آن را از ديگر اسناد متمايز مي كند. اصل دوم كه اساس تنظيم و توصيف آرشيوي است، اصل احترام به «فوند» نام دارد.
وي گفت: معادل فارسي دقيقي براي عنوان «فوند» وجود ندارد، اما واژه «مجموعه» شايد معادل مناسبي براي آن باشد. نظري تاكيد كرد: در اصل احترام به «فوند»، دو اصل فرعي احترام به منشا و نظم اوليه وجود دارد. اصل منشا به اين معني است، اسنادي كه از سوي يك سازمان يا فرد ايجاد، جمع آوري، انباشته يا نگهداري شده اند، بايد دركنار هم قرار گيرند و از اسناد هر سازمان يا افراد ديگر، قابل تشخيص باشند. اصل نظم اوليه هم به اين معني است كه اسناد ايجاد شده از سوي توليدكننده واحد، از نظر فيزيكي يا محتوايي، با حفظ نظم بين اسناد نگهداري شوند.
عنوان نويسي، مهم ترين بخش توصيف
وي عنوان را مهم ترين بخش توصيف خواند و تصريح كرد: عنصر «عنوان»، واژه يا عبارتي است كه به وسيله آن منابع توصيف شده، شناخته مي شود يا قابليت شناسايي دارد. از آنجا كه پرونده ها، بيان كننده جرياني از موضوع يا موضوعات خاص هستند، بايد با كلماتي كه گوياي آن موضوع باشد، ذكر شود. لازم به ذكر است، جلسات بعدي اين كارگاه به مدت 32 ساعت و در 8 جلسه، هر هفته روزهاي يكشنبه در مركز اسناد صنعت نفت برگزار مي شود.
اهداي اشياي قديمي به موزه هاي نفت
ايرج توانايي، كارمند بازنشسته و پيشكسوت 88 ساله نفتي، با حضور در دفتر موزه هاي نفت و ذكر خاطراتش، چند شي ء قديمي را به موزه نفت اهدا كرد.
توانايي كه سال هاي نخست خدمت خود را در مسجد سليمان آغاز كرد، مي گويد: در سال 1329 در سن 20 سالگي به صنعت نفت آمدم. ابتدا در اداره پست شركت نفت سمت مسجدسليمان و بعد در قسمت تعميرات منازل مشغول فعاليت شدم.
او كه زاده آبادان و بزرگ شده مسجد سليمان است، پس از چند سال کار در مسجد سليمان، مدتي به عنوان سرپرست تعميرات فوري منطقه اهواز، مشغول به كار شد و دوباره به عنوان مسئول كارهاي ساختماني به مسجد سليمان باز گشت.
توانايي مي گويد: من به ورزش علاقه خاصي داشتم و پس از گرفتن مدرك ديپلم، در سال 1328 براي تيم ملي بسكتبال انتخاب شدم؛ اما پدر و مادرم مخالف ورزشكار شدن من بودند. براي همين وارد شرکت نفت شدم.
او قبل از بازنشستگي، مدتي به عنوان بازرس فني گاز مايع در تهران خدمت کرد و سپس به اصفهان رفت و در سال 1359 با سمت رئيس بهره برداري و تعميرات گازرساني استان اصفهان بازنشسته شد.
سه برگ نقشه ساختمان هاي كارمندي و كارگري در مسجد سليمان متعلق به 71 سال پيش، شماره 35 نشريه «نفت خيز» در سال 1345 و پودر انگليسي مخصوص شست وشو در وان حمام كه آن را در سال 1329 از تعاوني كارمندان شركت نفت مسجد سليمان خريداري كرده بود، از جمله موارد اهدايي ايرج توانايي به موزه نفت است.
توانايي با اشاره به عشق و علاقه اش به صنعت نفت، اظهار اميدواري مي كند كه موزه هاي نفت بزودي در كشور راه اندازي شود تا آثار اين صنعت براي نسل هاي آينده محفوظ بماند.
آموزشگاه حرفه اي نفت اهواز در يك نگاه
امين زاده درويش- امكان موزه اي شدن اماكن تاريخي صنعت نفت در مناطق نفت خيز جنوب، از جمله اقدام هايي بود كه در سفر اخير مدير موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت به شهرهاي اهواز، اميديه و آغاجاري مورد بررسي قرار گرفت. از جمله اين مراكز، آموزشگاه هاي حرفه اي نفت اهواز است كه براي تبديل شدن به موزه نفت در نظر گرفته شده است. مطلب پيش رو به اين بهانه، نگاهي دارد به تاريخچه مراكز آموزشي صنعت نفت در اهواز كه با هم مي خوانيم:
کودتاي 28 مرداد و شکست دولت قانوني دکتر محمد مصدق، موجب شد تا شرکت هاي بزرگ نفتي دوباره به منابع نفتي ايران مسلط شوند؛ با اين تفاوت که انحصار شرکت نفت «بريتيش پتروليوم» شکسته شد و کنسرسيومي متشکل از غول هاي بزرگ نفتي به امر اکتشاف، استخراج، پالايش و فروش نفت ايران مشغول شدند.
اين شرکت ها در حوزه مناطق نفت خيز جنوب، معروف به حوزه قرارداد، تمام امور صنعتي را بر عهده گرفتند و فقط مواردي که به طور مستقيم به صنعت نفت ارتباط نداشت، با عنوان «سازمان عمليات غيرصنعتي» به شرکت ملي نفت ايران واگذار شد، از جمله آن، امر آموزش در حوزه قرارداد بود كه در سال 1339 به عمليات غيرصنعتي واگذار شد.
آموزشگاه حرفه اي اهواز، به عنوان اولين مرکز آموزش، پس از اين اتفاق در همان سال در محل گاراژ مکانيک سابق شرکت، در ابتداي خرمکوشک داير شد. اين ساختمان در سال 1328 ساخته شده بود. در همان سال پس از احساس خلأ از نظر وجود نيروي تکنيسين ماهر بومي در صنعت نفت که بتواند مانند قشر مياني بين کارگران ماهر افزارمند پرورش يافته در آموزشگاه هاي حرفه اي و مهندسان فارغ التحصيل از دانشکده نفت عمل کند، طرح هنرستان هاي فني صنعت نفت مطرح شد. پس از آن با تصويب طرح سراسري نظام هنرستان هاي وزارت فرهنگ در سال 1340، هنرستان اهواز بلافاصله احداث و از سال تحصيلي 1341 شروع به جذب هنرجو كرد.
در سال 1349 آموزشگاه حرفه اي اهواز به مرکز آموزش حرفه ها (مرکز آموزش بعد از استخدام) تبديل شد. در اين زمان، آموزش قبل از استخدام براي تربيت کارگر ماهر به آموزشگاه هاي حرفه اي آبادان و آغاجاري محدود مي شد و در سال 1353 با گسترش دانشکده نفت، هنرستان صنعتي آبادان تعطيل و در هنرستان اهواز ادغام شد.
در سال 1356 به علت هزينه بر بودن آموزش قبل از استخدام، شرکت ملي نفت ايران تصميم به تعطيلي اين آموزشگاه ها گرفت. به اين ترتيب، آموزشگاه هاي نفت در شهرهاي اهواز، آبادان، آغاجاري و ... به حالت تعليق درآمد؛ اما با پيروزي انقلاب اسلامي و تغيير ساختار شرکت ملي نفت و همچنين تاکيد بر کيفيت آموزش نيروي انساني، لزوم آموزش قبل از استخدام در صنعت نفت دوباره مطرح شد.
در چنين شرايطي، بازگشايي تمامي اين مراکز در دستور كار قرار گرفت كه متاسفانه با وقوع جنگ تحميلي، عملا مراکز آبادان از گردونه انتفاع خارج شدند. با اين همه، هنرستان اهواز با عنوان جديد هنرستان «شهيد سبزيزاد» و آموزشگاه حرفه اي با عنوان «مرکز آموزش حرفه اي شهيد با هنر» به کار مشغول شدند. اين دوره تا سال 1374 براي آموزشگاه حرفه اي و سال 1379 براي هنرستان شهيد سبزيزاد ادامه پيدا کرد؛ اما در دهه 70 و با اعلام پايان آموزش قبل از استخدام در مجموعه وزارت نفت، پرونده اين مراکز آموزشي بسته شد.
ميراث صنعت نفت به دست موزه ها گسترش مي يابد
مرمت سه شناور قديمي در بنادر هرمزگان
در پي بازديد مسئولان مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت از بندر نخيلو در كرانه خليج فارس در استان هرمزگان، حفظ و مرمت سه شناور قديمي به نام هاي حيدر، حريت و رعنا به عنوان ميراث صنعت نفت در دستور كار قرار گرفت. در ادامه عمليات مرمت و نگهداري اقلام از رده خارج صنعت نفت، شناورهاي حيدر، حريت و رعنا، بازسازي شده و مورد بهره برداري موزه اي قرار خواهند گرفت. اين شناورها از جمله شناورهاي تحت مالکيت شركت نفت فلات قاره هستند كه از پنج سال گذشته به علت قدمت زياد، فرسودگي و كمبود بودجه براي تعميرات، از ادامه فعاليت باز مانده اند. شناورهاي حيدر و حريت از نوع شناورهاي عملياتي، تداركاتي و چند منظوره است که در سال 1982 از سوي كشور ژاپن توليد شدند و حوزه عملياتي آنها مناطق بندرعباس، خارک و سيري بود. اين شناورها مسئوليت جابه جايي دكل هاي نفتي را به عهده داشتند. قديمي ترين شناور اين گروه، رعنا نيز با سال توليد 1966 از نوع شناورهاي خدماتي است. بررسي هاي به عمل آمده حاكي از آن است كه اين شناورها متشكل از عناصر موزه اي مي توانند كاركرد نمايشي در قالب يك محل اقامتي و تفريحي را در نزديكي يكي از جزاير يا سكوهاي نفتي داشته باشند. به همين منظور مقرر شد كارشناسان ذي ربط، بررسي هاي بيشتري را به منظور استخراج اطلاعات و شناسنامه فني و تاريخي آنها، آسيب شناسي و برآورد زماني و هزينه عمليات تعمير و مرمت آنها به عمل آورند.