ایجاد ارزش افزوده با تکنولوژی های نوظهور
مشعل پرديس پژوهش و توسعه صنايع بالادستي نفت ، شامل سه پژوهشکده علوم زمين، مهندسي نفت ، مطالعات مخازن و توسعه ميادين و دو مرکز توسعه نرمافزارهاي بالادستي نفت و فناوري اطلاعات بالادستي نفت است.
اين پرديس با تکيه بر منابع انساني دانشي، باتجربه و کارآمد و همچنين تجهيزات دستگاهي مدرن و پيشرفته، با رويکرد کار گروهي سعي دارد تا با انجام پژوهشهاي بنيادي و کاربردي، مطالعات جامع، انجام خدمات علمي و آزمايشگاهي و مشاورههاي علمي و مديريتي، نيازهاي فناورانه صنعت نفت را در حوزه بالادستي برآورده کرده و معضلات عملياتي اين حوزه را در کشور برطرف کند.
عزت اله كاظم زاده که به تازگي مديريت پرديس پژوهش و توسعه صنايع بالادستي پژوهشگاه صنعت نفت را به عهده گرفته است، در گفت وگو با «مشعل»، برخي فعاليت ها و سياست هاي جديد اين پرديس را تشريح کرد و گفت: «اولويت اصلي اين پرديس، به كارگيري تكنولوژي هاي نوظهور و جديدي است كه براي صنعت، ايجاد مزيت رقابتي کرده و ارزش افزوده داشته باشد که در اين زمينه تشکيل و تقويت قطب هاي تخصصي بين رشته اي و چندرشته اي نظير ژئومکانيک نفت، با به کارگيري تمامي تخصص هاي مرتبط در برنامه کاري پرديس است.»
وي افزود: «ماموريت اصلي اين پرديس، رفع مشکلات و معضلات بخش هاي اکتشاف، ارزيابي، توسعه، توليد و حفاري است، بنابراين همه تخصص هاي مرتبط با حوزه فعاليت هاي بالادستي در اين پرديس تجميع شده كه از مزيت هاي آن به شمار مي رود. نيروي انساني با تجربه و متخصص با برخورداري از تمامي تخصص هاي مرتبط با زنجيره ارزش بالادستي و تجارب موفق گذشته، پشتوانه هاي مهم در فعاليت هاي اين مجموعه محسوب مي شود كه مي تواند با همكاري با ساير پرديس هاي پژوهشگاه، طرح هاي اثربخشي را براي صنعت نفت به انجام رساند.»
کاظم زاده ادامه داد: «حضور مستمر و تعامل با صنعت با هدف رفع تنگناها، مشكلات و چالش هاي موجود با انجام پروژه هاي كاربردي، مطالعاتي و فناورانه، با توجه به الزام هاي آتي و ايجاد شبکه فناوري با هدف تجاري سازي فناوري ها از مهم ترين فعاليت هايي است كه در دستور كار اين پرديس قرار دارد.»
رئيس پرديس بالادستي پژوهشگاه با اشاره به موفقيت هاي کسب شده در حوزه ازدياد برداشت در اين پرديس گفت: «ازدياد برداشت برخلاف ديگر فرايند ها، فرايندي زمان بر است و پژوهشگاه صنعت نفت توانسته در اين مسير، با ارائه چشم انداز طرح توسعه، غربال گري روش هاي ازدياد برداشت، مطالعات آزمايشگاهي و اجراي پايلوت، با انجام پروژه هاي متعدد، تجربيات ارزنده اي کسب کند.»
وي با بيان اين که اکنون مطالعات جامع بيش از 20 ميدان نفتي و گازي در کارنامه اين پرديس قرار دارد ، تاکيد کرد: «در اين زمينه توانمندي ها و قدمت ارائه سرويس ها، خدمات فناورانه و تحقيقات آزمايشگاهي مورد نياز براي ازدياد برداشت در حوزه زمين شناسي، مغزه، سيال، رسوب واکس، آسفالتين سيال، سيمان حفاري و انگيزش چاه با سيستم هاي پيشرفته آزمايشگاهي، مي تواند کمک زيادي به اين مهم کند و با توجه به هزينه بر بودن فرايندهاي ازدياد برداشت در مقياس ميداني، پس از غربالگري روش ها و انتخاب بهترين سناريوها، ناحيه اي به عنوان پايلوت از کل ميدان انتخاب شده و روش هاي ازدياد برداشت قبل از به کارگيري ميداني مورد استفاده قرار مي گيرد.»
کاظم زاده تصريح کرد: «مديريت پورتفوليوي کسب و کار در صنايع بالادستي، باعث شده تمامي فعاليت هاي اين حوزه، به صورتي ماهرانه و با كيفيت در پرديس بالادستي شکل گيرد.»
وي چابك سازي سازمان با هدف ايجاد سهولت در انجام پروژه هاي تحقيقاتي، کاربردي و همچنين توسعه فناوري هاي جديد را از ديگر برنامه هاي اين مجموعه برشمرد و گفت: «از آنجا كه شرکت هاي دانش بنيان در تمامي سازمان هاي معتبر دنيا حائز اهميت هستند، شكل گيري آن ها و استفاده از ظرفيت بخش خصوصي با هدف تجاري سازي فناوري هاي پژوهشگاه نيز يكي از موضوعاتي است كه هم اكنون در دستور كار قرار گرفته است. به اين منظور، مطالعه و بازنگري در فرايندهاي کاري، آموزش هاي تخصصي و ميان رشته اي ضمن خدمت به كاركنان و نيز بازار محور بودن كارها در اولويت هاي کاري اين پرديس خواهدبود.»
بهبود مستمر فرايند ارتباط با مشتريان
و ذي نفعان
رئيس پرديس بالادستي پژوهشگاه، وجود گروه مديريت ارتباط با مشتري (CRM) را از بخش هاي مورد توجه ويژه در پژوهشگاه اعلام کرد و گفت: «از طريق اين گروه، تمامي پارامتر هاي موجود در يك پروژه، از نگاه مشتريان مورد ارزيابي قرار مي گيرد و سه مولفه مثلث فضاي رقابتي يعني سرعت، کيفيت و هزينه را مي توان مورد قضاوت مشتري قرار داد، به طوري که نقاط ضعف و آسيب هاي موجود، شناسايي و بررسي شده و براي بهبود مستمر آن ها اقدام هاي لازم انجام مي شود.
وي قانع بودن به شرايط موجود و تمايل بر حفظ اين شرايط را تهديدي بزرگ براي مجموعه دانست و گفت: «مشتريان با انتظارات بالا، زمينه ساز ارتقاي سطح کيفي خدمات آزمايشگاهي و پروژه ها هستند و در مديريت ارتباط با مشتري، توجه خاص به درخواست هاي آنان در اولويت قرار دارد.»
کاظم زاده حرکت در مسير خط مشي مديريت پژوهشگاه مبني بر به کارگيري مولفه هاي اصلي رقابت در پژوهش هاي فناورانه حوزه بالا دستي را مورد تاکيد قرار داد و افزود: «علاوه بر سه عنصر کليدي سرعت، کيفيت و هزينه انجام پروژه ها، شناسايي فضاي كسب و كار، بسيار حايز اهميت است؛ چرا كه ارائه خدمات بايد بر اساس نياز صنعت و رسالت پژوهشگاه صورت گيرد.»
وي يكي از روش هاي كارآمد در سازمان ها را استفاده از شبكه هاي فناوري دانست و گفت: قطعا سازمان ها به تنهايي قادر به انجام تمامي فعاليت ها نيستند و اين امر را به خوبي مي توان در طرح «مدل سازي حوضه و سيستم هاي هيدروکربني خليج فارس و درياي عمان» شاهد بود كه شبكه اي از شركت هاي داخلي و خارجي و متخصصان مختلف بسياري از شركت ها با يكديگر همكاري کردند و حجم وسيعي از فعاليت ها، با رضايت کامل کارفرما و اثربخشي زياد انجام شد.»
رئيس پرديس بالادستي پژوهشگاه به برگزاري سمينار هاي يك روزه در سطح شركت ملي نفت ايران، با هدف مديريت دانش کسب شده و انتقال آن به صنعت از طريق اجراي کارگاه هاي آموزشي اشاره كرد و گفت: «يكي از برنامه هاي آتي پرديس بالادستي، برنامه ريزي براي حضور كارشناسان شركت هاي مختلف در پژوهشگاه است، از اين رو انتظار مي رود پژوهشگاه در حوزه فناوري هاي نوين پيشگام بوده و علاوه بر شناسايي آنها در سطح جهاني، در خلق و بومي سازي فناوري و ارائه خدمات به صنعت نيز پيشتاز باشد.»
وي تاکيد کرد: «اين پرديس با توجه به استفاده از خرد جمعي و مشارکت همه کارکنان در تصميم سازي، برنامه ريزي مناسب و استفاده حداکثري از ظرفيت ها و سرمايه نيروي انساني در توسعه فناوري مورد نياز صنعت نفت، ايجاد شبکه فناوري با همکاري و مساعدت ساير پرديس هاي پژوهشگاه در مرحله نخست و در ادامه همکاري با دانشگاه و همچنين تجربيات موفق گذشته، مي تواند چراغ راه مناسبي براي اجراي موثر طرح ها در صنعت نفت آينده باشد که در اين زمينه آشـنـايي مـسـتـمر کارکنان پژوهشگران با فناوري هاي جديد، مفيد و موثر خواهد بود.»
کاظم زاده همچنين با تاکيد بر نقش پژوهشگران به عنوان بازيگران اصلي، بر ضرورت ايجاد شبکه فناوري از طريق توسعه ارتباط با مرکز پژوهش صنعت نفت، دانشگاه ها و مراکز پژوهش و فناوري داخلي و خارجي و توسعه فضاي کسب و کار و تغيير ميدان بازي با توجه به ريسک هاي پيش رو تاکيد کرد و گفت: «به جرات مي توان گفت كه معضلات و مشکلات صنعت با راهکارها و فناوري هاي ديروز حل شدني نبوده، بلکه بايد همواره به صورت مستمر نگاهي به فناوري هاي جديد و به روز شده صنعت داشت و در اين مسير، بايد به بازارهاي تحقيق و توسعه کشورهاي همسايه كه به دنبال کليد رفع مشکلات صنعتي بوده اند، بيشتر توجه كرد.» رئيس پرديس بالادستي پژوهشگاه در پايان اظهار کرد: «شرکت ملي نفت ايران، پژوهشگاه را به عنوان مرکز پژوهش و توسعه خود مي داند تا خدمات خود را به صورت انحصاري به اين مرکز واگذار کند، ضمن اين که در تلاش است تا براي بقاي خود، نگاهي رقابتي به ساير رقبا نيز داشته باشد؛ زيرا بدون توجه به انتظارات مشتري، نمي توان نتيجه اي جز شکست در آينده را تصور کرد.»
ابتکار آزمايشگاه بهرگان در کنترل کيفيت نفت
خداحافظي با واردات مواد شيميايي پرمصرف و راهبردي
مشعل کيفيت نفت خام، يکي از فاکتورهاي اصلي ارزش گذاري اين کالاي استراتژيک است و ارتقاي کيفي نفت خام توليدي طبق استانداردهاي تعريف شده و متداول با بهينه سازي فرايند توليد در تاسيسات از نظر ميزان آب، نمک و هيدروژن سولفوره و کنترل آن در آزمايشگاه هاي پيشرفته نفت، آب و گاز صورت مي گيرد. با هدف آشنايي بيشتر با اين بخش مهم و حساس صنعت نفت، با علي ولي پور طيبي، معاون آزمايشگاه كنترل كيفيت نفت منطقه بهرگان گفت وگويي انجام شده که در ادامه مي آيد:
مهم ترين وظايف آزمايشگاه كنترل كيفيت نفت منطقه بهرگان چيست؟
آزمايشگاه منطقه بهرگان، آزمايش هاي كنترل كيفيت نفت را در چهار بخش توليد، واردات، ذخيره سازي و صادرات انجام مي دهد و اين عملكرد هم زمان در چهار حوزه ياد شده در سطح شركت ملي نفت ايران منحصربه فرد است.
سنجش ميزان كلر آلي در نفت خام صادراتي نيز از توانمندي هاي اين آزمايشگاه است كه در چندسال گذشته با پايش مستمر آن در سطح منطقه، از ساير شركت هاي زيرمجموعه وزارت نفت، به ويژه پژوهشگاه صنعت نفت و شركت هاي بازرسي بين المللي (به عنوان نماينده خريدار) نمونه هاي متعدد براي سنجش كلر آلي به اين آزمايشگاه فرستاده شده است. همچنين كنترل كيفيت گاز، آب مصرفي، پساب و مواد شيميايي تزريقي به طور منظم و برنامه ريزي شده در اين مركز انجام مي شود.
نحوه تطبيق نمونه گيري انواع نفت هاي سنگين و تناسب آن با نيازهاي مشتريان چگونه است؟
در منطقه بهرگان سه برند نفت بهرگانسر، نفت سروش و نوروز و نفت پارس (غرب كارون) وجود دارد. هر يک از اين نفت ها براي صادرات بر اساس مقاصد صادراتي، تاييديه هاي ويژه خود منطبق با استانداردهاي بين المللي را دارند.
مواد شيميايي آزمايشگاه منطقه بهرگان چگونه تامين مي شود؟
بيشتر مواد شيميايي مصرفي آزمايشگاه ها در بطري هاي 1 ليتري، 5/2 ليتري و يا 4 ليتري از گذشته هاي بسيار دور از كشورهاي اروپايي و يا شرق آسيا وارد مي شد که در اين سال ها، اين روند ادامه داشته است.
در صورتي كه در دو دهه اخير، با پيشرفت و توسعه صنعت پتروشيمي كشور، بسياري از مواد شيميايي به صورت صنعتي داخل كشور توليد مي شود؛ اما متاسفانه مواد توليد داخل در حجم با قيمتي نازل به کشورهاي ديگر فروخته مي شود و دوباره همان مواد، تنها با بسته بندي هاي بسيار شكيل، پس از دست به دست شدن چند واسطه، با قيمت بالاتر به آزمايشگاه هاي صنعتي فروخته مي شود. اين موضوع هم به لحاظ اقتصادي و هم حيثيتي، جاي بسي تامل و بررسي دارد و ضروري است که امكان سنجي استفاده بهتر از توانمندي هاي داخلي صورت گيرد.
فرايند جايگزيني مواد شيميايي داخلي به جاي مواد وارداتي در آزمايشگاه منطقه بهرگان چگونه است؟
از 18 ماه پيش، روند امكان سنجي در آزمايشگاه منطقه بهرگان را آغاز كرديم و ابتدا سراغ ماده پرمصرف زايلين رفتيم. در آزمايشگاه هاي منطقه بهرگان، به طور ميانگين ماهانه 18 بطري 4 ليتري از اين ماده مصرف داشتيم. هر بطري وارداتي در آن تاريخ، حدود 170 هزار تومان قيمت داشت. براي توقف اين روند، به سراغ توليدکننده هاي داخلي رفتيم و هر بشكه 220 ليتري زايلين را از پتروشيمي بندر امام به قيمت 800 هزار تومان خريداري کرديم که اگر معادل اين 220 ليتر را بطري 4 ليتري وارداتي مي خريديم، علاوه بر خروج ارز از كشور، بايد بيش از 9 ميليون تومان (بيش از 11 برابر) پرداخت مي كرديم.
زايلين در اين آزمايشگاه ها براي اندازه گيري ميزان BS & W نفت هاي فوق سنگين سروش طبق 4007-ASTM و همچنين در اندازه گيري ميزان نمك نفت طبق استاندارد IP77 و اندازه گيري ميزان آب همراه نفت هاي صادراتي طبق 4006-ASTM مورد استفاده قرار مي گيرد. در اين تست ها ميزان ناخالصي آب همراه با زايلين اهميت دارد، بنابراين آب همراه هر دو زايلين اندازه گيري شد كه نمونه صنعتي داخلي به مراتب داراي درصد آب كمتري بود. در هر صورت طبق استاندارد، ميزان آب همراه به وسيله تقطير حذف و يا ميزان آن از نتيجه نهايي كسر مي شود.
به همين ترتيب، ما سراغ ساير مواد شيميايي مصرفي وارداتي رفتيم و در حال حاضر نيز در حال بررسي و امكان سنجي استفاده از توليدات داخلي به جاي مواد وارداتي هستيم و در چند مورد، اين جايگزيني انجام شده است. حدود يك سال با شناسايي ظرفيت هاي داخلي و مطالعات انجام شده، پيش رفتيم و پس از پايان امكان سنجي ها و ارزيابي ها بايد اعلام كنيم که در آزمايشگاه هاي منطقه بهرگان، هيچ ماده شيميايي پرمصرف استراتژيك وارداتي نداريم.