گزارش «مشعل» از منطقه عملياتي خانگيران
پای مان رویمـیـن است
اکرم برنجي سرخس، شهري که از ديرباز به نام هاي «ساريگو»، «ساريکا»، «سرخس نو»، «سرخس ناصري» و «سرخس افراسيابي» خوانده شده، با پهنه اي بيش از پنج هزار کيلومتر مربع، در شمال خاوري استان خراسان، در کنار مرز ايران و جمهوري ترکمنستان و در180 کيلومتري شرق مشهد با هواي معتدل و خشک که بيشترين درجه حرارت آن در تابستان ها به 50 درجه بالاي صفر و کمترين آن در زمستان ها به 15 درجه زير صفر مي رسد، واقع شده است.
سفر به ميزباني شرکت بهره برداري نفت و گاز شرق بود. بدون وقفه از فرودگاه به سمت سرخس حرکت کرديم. راهي 4-3 ساعته که سختي دسترسي به امکانات را براي کارکنان بيشتر کرده است. منطقه اي که به محض ورود، بوي گاز به مشامت مي رسد و يادآوري مي کند با اينکه يکي از شرکت هاي زيرمجموعه شرکت ملي نفت است؛ اما ماهيتي گازي دارد و قدمت شرکت گاز و امکانات آن بيش از پيش خودنمايي مي کند.
وارد شهر سرخس مي شويم. مستقيم به سمت کارگاه هاي شرکت بهره برداري نفت و گاز شرق مي رويم، اولين تفاوت عمده اي که با ديگر مناطق نفتي و گازي در آن به چشم مي خورد، حجم تاسيسات است. تاسيسات آن کم حجم، کوچک و پراکنده است. محيط تقريبا وسيعي که کارگاه هاي شرکت بهره برداري نفت و گاز شرق کنار يکديگر قرار گرفته اند. تميزي و نظم کارگاه هاي منطقه چشمگير است. انگار که تازه کارگاه راه اندازي شده و دستگاه ها جديد هستند، در حالي که ساليان سال است که در آنجا قطعه هاي استراتژيک صنعت ساخته شده است و مهندسان جوان و خوش فکر از دانشگاه هاي معتبر کشور چرخ آن را گردانده اند.
سن نيروي کار نسبت به بقيه مناطق جوان است؛ اما از سختي کار و مسئوليت زياد گلايه مند هستند و مي خواهند در شرقي ترين نقطه کشور ديده شوند و صداي شان شنيده شود.
توان ساخت تمامي قطعات مکانيکال
گفت وگو را با محمدحسين محجوبي، سرپرست کارگاه مرکزي شرکت بهره برداري نفت و گاز شرق شروع مي کنم. مي گويد: کارگاه مرکزي زيرنظر اداره تعميرات و اداره عمليات تحت نظر مدير عمليات با 14 نيروي رسمي و پيمانکاري «به صورت اقماري» فعاليت مي کند.
يکي از رسالت هايي که به ما سپرده شده، حمايت از توان و ساخت داخل است. قطعات کوچک در حجم کم در داخل کارگاه ساخته مي شود و ساخت قطعات با تعداد بالا با راهنمايي و نظارت مهندسان به شرکت هاي بيروني سپرده مي شود. در سال گذشته، سه هزار درخواست ساخت و بازسازي قطعه داشتيم که همگي تامين شد. از لحاظ ساخت، توان ساخت تمامي قطعات مکانيکال در منطقه نفت و گاز شرق وجود دارد. کارکنان اينجا از نظر ساخت و طراحي سرآمد هستند. چند سال است که مديران شرکت نفت مناطق مرکزي، تقويت شرکت هاي داخلي و بومي را با جديت پيگيري کرده اند که با توجه به تحريم در سال هاي گذشته، اين سياست موجب شد امروز با توانمند شدن شرکت هاي داخلي، بسياري از قطعات مورد نياز از داخل، بخصوص از شرکت هاي بومي تامين شود.
در ادامه از سختي ها مي گويد، اينکه زندگي اقماري هميشه رنج دوري از خانواده را دارد و اين رنج در مناطق محروم عملياتي دوچندان مي شود؛ البته تاکيد مي کند که شرايط نسبت به سابق که در کانکس اقامت داشتند، بهتر شده است و امروز از امکانات بهتري برخوردارند؛ اما همچنان منطقه محروم است و فشار کار روي کارکنان زياد؛ چرا که با اضافه شدن بخش هاي جديد «ذخيره سازي گاز» به شرکت، کارها به پيمانکار واگذار نشده و با همان توان سابق، مسئوليت هاي جديد در حال انجام است.
او مي گويد: الان هفت سمت سازماني خالي داريم که براي افزايش درخواست داديم. در کنار اين موضوع، فوق العاده شغل ها خيلي پايين تر از مناطق ديگر است، به عنوان مثال در پالايشگاه هاشمي نژاد، گريد سمت ها بالاتر از ماست و از فوق العاده شغل بيشتر و امکانات بهتري برخوردارند.
کمبود امکانات رفاهي
مهدي پوريحيي، مهندس ناظر کارگاه مرکزي با 15 سال سابقه در شرکت بهره برداري نفت و گاز شرق از مشکل اسکان مي گويد و اينکه سرخس، شهر محرومي است که نبود امکانات رفاهي، بهداشتي و آموزشي موجب نارضايتي خانواده ها شده و زماني که بچه ها بزرگ مي شوند، ترجيح مي دهند به شهرهاي بزرگ بروند و از شرايط تحصيلي و زندگي بهتر بهره مند شوند.
بومي سازي سيستم ابزار دقيق
محمدرضا يزداني، رئيس کارگاه ابزار دقيق شرکت بهره برداري نفت و گاز شرق با بيش از 28 سال سابقه کار در سرخس، از اهميت اين بخش به عنوان مغز متفکر سيستم مي گويد و اينکه پس از تحريم ها در منطقه، به لحاظ فرسودگي تاسيسات نفت و گاز و کمبود قطعات دچار بحران شديم و سيستم را از همان زمان به سمت بومي سازي برديم، به طوري که تجهيزات با گذشت حدود 37 سال از عمرشان، با وجود فرسودگي با نگهداري، تعميرات اساسي و بازرسي هاي متوالي از سن واقعي شان سالم تر و جوان تر هستند.
در کنار اين موضوع، با ساخت قطعات در داخل و بازبيني و بومي کردن روش ها و تجهيزات اين مسير سخت براي ما آسان تر شده و شرايط را به گونه اي فراهم کرده ايم که با هزينه بسيار کمتر از تصورات موجود ، نياز واحدها تامين شده و تاکنون خللي در توليد پيش نيامده است.
در ادامه از کمبود نيرو مي گويد، اينکه کارگاه ابزار دقيق 23 نفر نيروي رسمي و پنج پيمانکار دارد که براساس چارت سازماني قديم، بايد 32 نفر باشيم البته اين تعداد نيرو براي زماني بوده که تعداد چاه ها حداقل 20 حلقه کمتر بوده و الان 20 حلقه ديگر به چاه ها افزوده شده، اما تعداد کارکنان تغيير نکرده و در کنار اين موضوع، بازنشستگي و انتقال نيروها نيز به معضل جدي منطقه تبديل شده است.
همچنين از فشار کاري مضاعف با پروژه هاي جديد تعريف شده و اورهال هاي متعدد مي گويد که بر سختي کار با کمبود نيروي انساني افزوده شده است.
نيروي رسمي که اصلا هيچ، حتي نيروي پيمانکار هم با مشکلات زياد مي توانيم به کار بگيريم.
در پايان از شرايط کاري در منطقه و تجربه 47 درجه گرماي تابستان و منفي 20 درجه سانتيگراد سرماي زمستان مي گويد که حتي دستگاه ها هم تحمل نمي کنند، چه برسد به آدم.
ضرورت ايجاد جاذبه براي جذب نيرو
رئيس اداره خدمات فني چاه ها گفت و گو را اين گونه آغاز مي کند که شرکت بهره برداري نفت و گاز شرق، تنها شرکت در خشکي است که هم به چاه هاي بهره برداري و هم به حفاري سرويس مي دهد. ما شرکت کوچکي در صنعت نفت محسوب مي شويم؛ ولي حجم کارمان بسيار زياد است، البته به ازاي کار در دکل حفاري هزينه مي گيريم.
بهروز راهداري مي گويد: اينجا اداره خدمات فني چاه هاست که وظيفه اش سرويس سرچاهي و درون چاهي است. تعداد نيروي انساني اين واحد 40 نفر است که 15 نفر رسمي و بقيه قرارداد مستقيم و پيمانکار هستند. الان طبق چارت سازماني 11 نفر خالي داريم. اينجا نيروي متخصص زياد مي آيد، ولي وقتي کار به مقايسه فوق العاده ها و گريدها با شرکت حفاري و ديگر مناطق نفتي مي رسد، همگي ترجيح مي دهند که بروند.
متاسفانه سرخس، شهر محرومي است و بدي آب و هوا هم در حقوق هايمان لحاظ نشده است. در خانگيران بيشتر امکانات در ستاد متمرکز شده که با توجه به مشکلات کشور و بحث تحريم، مي طلبد که بر اساس شايسته سالاري امکان استفاده از حداقل امکانات را براي کارکنان در مناطق عملياتي فراهم آوريم.
کار پايش به طور مداوم صورت گيرد
همراه مديران به منطقه مي آييم. عمليات چاه پيمايي يا Well Logging در حال انجام است. رئيس اداره خدمات فني چاه ها مي گويد: کار پروسس چاه گاز ترش شماره (44) با واحد بهره برداري است. تاسيسات چاه گاز ترش به دليل فرايندي که دارد، از چاه نفت و گاز پيچيده تر است. در حال حاضر فرايند چاه پيمايي چاه شماره (44) که کاري روتين است، در دست اجراست که بايد کار پايش به طور مداوم صورت گيرد؛ چرا که ما در اين مناطق پاي مان روي مين است. چاه هاي گاز، مثل مين هستند و هر لحظه با کوچکترين خطا و مشکل فني بايد منتظر انفجار باشيم. بنابراين تعميرات و بازرسي ها مداوم صورت مي گيرد.
در اين عمليات، بزرگترين مشکل ما ماشين تراک است که بيش از 30 سال قدمت دارد و نيازمند تغيير است که با وجود هزينه بالا و مشکلات بودجه اي، به همت کارکنان هنوز سرپا مانده است.
امکان اقامت در سرخس وجود ندارد
جلال پورمحمد از کارکنان واحد چاه پيمايي است که با سمت مهندس عمليات درون چاهي مشغول کار است. از عمليات چاه پيمايي برايم مي گويد و اينکه در اين عمليات، دستگاه اندازه گيري به نام سوند SOND به داخل چاه ارسال و خواص فيزيکي زمين و ميزان فشار طبقات اندازه گيري مي شود و پس از آن، دستگاه را با يک سرعت آهسته بالا مي آوريم که شرايط داخلي و زمان را مهندسان ثبت مي کنند. زمان بالا آوردن دستگاه براي هر 100 فوت بين 80 تا 90 ثانيه است.
پس از آن از شرايط زندگي و نبود امکانات مناسب در زمينه بهداشتي و آموزشي در سرخس مي گويد و اينکه در اين منطقه، امکانات پزشکي بسيار ضعيف است و دکتر متخصص وجود ندارد و براي کوچکترين مسائل پزشکي مجبورند به مشهد بروند و ديگر اينکه مدرسه داخل شهرک، از نظر فضا و معلمان دچار مشکل است و فضايي براي مدرسه در نظر گرفته نشده است و دو تا از منازل را مدرسه کرده اند، در مجموع معتقد است که با شرايط کنوني امکان اقامت در سرخس وجود ندارد.
از امکانات شهرک گاز استفاده مي کنيم
راشد روحاني با 6 سال سابقه کار در واحد مهندسي نفت با اشاره به عمليات چاه پيمايي و شرايط تاسيسات مي گويد: تراک براي سال 1984 است که تنها با تلاش و ابتکار کارمندان واحد مهندسي و تغيير برخي قطعات، هنوز سرپا مانده است.
بعد از شرايط کار و وضع آب و هوا که در تابستان دماي 47 درجه و در زمستان منفي 20 را تحمل مي کنند، از امکاناتي که براي زندگي مناسب نيست و از طرح اسکان دائم انتقاد و تاکيد مي کند که زمين به اندازه کافي براي ساخت خانه وجود ندارد و امکانات درماني، بهداشتي و تفريحي بسيار محدود است و پاسخگوي نياز ساکنان فعلي هم نيست.
از اجاره بها داخل شهر سرخس مي گويد، اينکه بيشتر از امکانات شهرک گاز استفاده مي کنند و شرکت گاز از ابتدا امکانات را پيش بيني کرده، اما شرکت ملي نفت ايران از ابتدا اقماري کار کرده و در شهرک امکانات لازم براي شان در نظر گرفته نشده است.
سختي کار نداريم
سيدابوالفضل سفيدرو از بخش خدمات فني چاه پيمايي با 19 سال سابقه کار و وضعيت پيماني مي گويد: تا يک سال پيش سرخس بودم ولي به خاطر مريضي بچه ام به مشهد رفتم.
به لحاظ رفاهي از هيچ امکاناتي استفاده نمي کنيم. سختي کار نداريم و طبق قانون کار فقط حقوق مي گيريم و به دليل کمبود نيروي کار، در زمان استراحت هم کار مي کنيم.
از وزير درخواست داريم به کارکنان قراردادي و پيمانکاري توجه بيشتري شود و از لحاظ سختي کار، آلودگي محيط کار، امکانات درماني و خانه هاي سازماني، تغييراتي در شرايط کارکنان عملياتي ايجاد کند. از سختي کارش مي گويد که سال تحويل روي دکل بودند، نيروهاي روزکاري که يک هفته اعضاي خانواده شان را نمي ديدند و نيروهاي اقماري که تنها دو ساعت در شبانه روز مي خوابيدند.
او از وضع جسماني کارکنان عملياتي شرکت شکايت مي کند و اينکه هيچ کدام از آنها از نظر جسماني سالم نيستند. درد زانو، کمر و آرنج تقريبا در بين کارکنان منطقه همه گير است و تمام پرسنل فرسوده شده اند.