با تکايا و حسينيه هاي تاريخي ايران آشنا شويد نگین های مکتب حسینی
ايرانيان هميشه تاريخ براي محرم و سالار شهيدان سنگ تمام گذاشته اند و در سوگ نوه گرامي پيامبر اسلام و ياران شهيداش عزاداري کرده اند. عزاي امام حسين(ع) به قدري براي ايرانيان ارزشمند است که جا و مکان خاصي نيز براي آن مشخص کرده اند. تکايا و حسينيه ها در جاي جاي کشورمان ميعادگاه عاشقان ثارالله بوده اند و همه ساله در اين حسينيه ها و تکايا مراسم باشکوهي برگزار مي شود. مکان هايي که به گواه تاريخ چند صد سال است که گواه اشک و ماتم علاقه مندان به امام سوم شيعيان و ياران دشت نينواست. در تکايا و حسينيه ها اکنون مامن هنر و معماري و دين هستند و اکنون نيز تاريخي شدن را بر پيشاني خود حک شده مي بينند. تکايا چونان نگين هايي بر فرهنگ حسيني در ايران مي درخشند. بخش دوم و پاياني اين روايت را مي خوانيد.
تکيه معاون الملک
تکيه معاون الملک نام تکيه اي در شهر کرمانشاه و از 114 سال پيش در دوران قاجار ساخته شده است. اين تکيه از چند بخش حسينيه، عباسيه و زينبيه تشکيل شده است. سال 1282، مشروطه خواهان اين تکيه را به توپ بستند و به همين دليل ويران شده و به آتش کشيده شد. از آنجا که اين تکيه در گودي قرار دارد، براي ورود به آن بايد چند پله را پايين برويد که بعد از ورود به صحن اصلي به همان بخش اصلي وارد مي شويد. البته اين تکيه 3 در ورودي دارد که در اصلي آن در خيابان آبشوران قرار دارد. يکي از اصيل ترين دلايل شهرت تکيه معاون الملک، کاشيکاري منحصر به فرد آن است که از نظر رنگ و تصاويري که در آن به کار رفته و اندازه و ابعادي واقعا منحصر به فرد است. حتي بسياري از افراد، دليل اصلي به نام شدن اين تکيه را فقط کاشي هاي آن مي دانند. روي اين کاشي ها از نقش و نگارها و رنگ هاي خاصي استفاده شده است که به دسته اي از اين کاشي ها، کاشي هاي برجسته و به بقيه آنها کاشي هاي هفت رنگي مي گويند. بعد از اينکه از پل هاي ورودي پايين مي رويد، وارد صحن تکيه معاون الملک مي شويد که در سمت راست آن سقاخانه وجود دارد. اين سقاخانه به شکل 5 ضلعي ساخته شده و صحنه هايي از آب طلبيدن حضرت سکينه در آن به تصوير کشيده است. حسينيه اين تکيه حياطي کوچک و دلنشين با ديوارهاي بلند دارد که دور تا دور اين صحن را حجره هاي 2 طبقه احاطه کرده است، بخش ديگر اين بنا، زينبيه آن است که به حسينيه تکيه از طريق راهروي کوچکي وصل شده است. زينبيه جايي براي سوگواري خانم ها بوده است.
تکيه نياوران
تکيه نياوران، قديمي ترين تکيه تهران است. مرشد اکبر و حاج اسدالله خيري، از مداحان معروف و ملا ابوتراب، حاج آقا دين پرور و حاج آقادربندي از منبري هاي اين تکيه بوده اند. ديوارهاي کاخ نياوران که تمام مي شود روبه رويتان گنبدي سبز رنگ است که روزگاري يکي از پررونق ترين تکيه هاي تهران بوده است و حالا عنوانش قديمي ترين تکيه تهران است. نماي بيروني اش اين قدمت را نشان نمي دهد. به محض اينکه پا در آن مي گذاري از در چوبي و قديمي اش مي توان سفري به تاريخ کرد. کنار در ورودي اش، موزه اي از وسايل قديمي تعزيه خواني و قوري و سماورهاي قديمي به چشم مي خورد. سقف اين بناي دايره اي شکل، چوبي است و ميانه آن هم ضريح بازسازي شده امام حسين علي (ع) قرار دارد. تکيه نياوران، قدمتش به 153 سال پيش بر مي گردد و در زمان ناصرالدين شاه قاجار ساخته شده است. او که علاقه زيادي به برپايي مجالس تعزيه داشت و تکيه دولت ساخته شده به دست او زبانزد همه بود، دستورساخت بناي تکيه نياوران را به دست استاد حسن خرپاکوب داد. ناصرالدين شاه که از ابتداي سلطنت خود به نياوران علاقه داشت و بيشتر اوقاتش را در آنجا مي گذراند، طي سال هايي که ايام محرم مصادف با تابستان مي شد و او در کاخ صاحبقرانيه و نياوران به سر مي برد، تصميم گرفت تکيه اي نيز در آن منطقه بنا کند.
تکيه مرادبيگ
تکيه مراد بيک، ساخت دوره قاجار است و در بابل، خيابان امام خميني، محله مراد بيک واقع شده است. اين اثر در تاريخ 24 اسفند 1383 با شماره ثبت 11524 به عنوان يکي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. مراد بيك، برادر كاظم بيك (باني مسجد كاظم بيك) بوده و اين تکيه از يادگارهاي اوست. اين تكيه در محله مراد بيك واقع است و با 210 سال سابقه تاريخي هنوز هم محل برپايي مراسم ويژه محرم و صفر است. سيد علماي بارفروش مجتهد و سيدبزرگوار نخستين خطبه حسينيه را خوانده و کلنگ احداث را شخصا برزمين زده است. معماران و کارگران ساختماني که همه اهل اصفهان بودند، معماري اين حسينيه را انجام داده اند اين بنا بدون استفاده از آهن ساخته شده است؛ البته در آن زمان چوب آزاد، ملات ساروج، آجر پخته و گچ مواد قابل دسترس بوده که همه آنها به استحکام اين بنا کمک کرده است.
تکيه بيگلربيگي
تکيه بيگلربيگي، يکي از زيباترين بناهاي ساخته شده استان کرمانشاه در دوره قاجار و مزين به کتيبه ها، تزئينات و آجرکاري هايي است که نمايي چشم نواز را به وجود آورده است.اين تکيه داراي سه ورودي است که ورودي اصلي آن در جبهه جنوب شرق قرار دارد و سر در اين ورودي به وسيله مقرنس هاي گچي و گچبري هاي برجسته تزيين شده است، همچنين در دو طرف ورودي دو رديف طاق نما ديده مي شود.تکيه بيگلربيگي داراي حياط نسبتا وسيعي است که کف آن در حدود دو و نيم متر پايين تر از خيابان قراردارد و در وسط حياط، حوض بزرگي ديده مي شود که در ايام محرم، انبوه عزاداران را در خود جاي مي دهد. در ضلع شمال شرقي حياط، مطبخ قرار دارد که در ايام محرم جهت تهيه غذاي عزاداران مورد استفاده قرار مي گرفته، در اين بخش مجموعه اي از اتاق ها قرار دارد. بخش جنوبي حياط نيز شامل چهارفضا است که سه فضاي آن داراي ارسي است، راه دسترسي به اين فضاها از طريق پلکان سنگي داخل حياط است. مهمترين قسمت تکيه بيگلربيگي، بخش غربي آن است و گنبدخانه حسينيه در آن قراردارد، اين قسمت شامل ايوان نسبتا بزرگي است که از طريق يک رشته پلکان سنگي سه پله اي به حياط تکيه راه دارد. در جلوي ايوان دو ستون چوبي نسبتا بلند و دو ستون نما ديده مي شود، همچنين سرستون هاي آنها از نوع سرستون هاي بيزانس است که با گچبري هاي گل و گياه تزيين شده، سقف ايوان نيز داراي تزئينات منبت کاري است. از طريق يک در بزرگ چوبي با ارسي زيبا مي توان وارد فضاي اصلي حسينيه شد، حسينيه فضايي دوطبقه و در هر طبقه آن شش اتاق ساخته شده است سقف حسينيه داراي پوشش گنبدي است که نماي بيروني و نماي داخلي آ ن شيرواني و نماي داخلي آن با آيينه کاري هاي زيبا تزيين شده است.
در هريک از گوشواره ها فضاي حسينيه پنجره اي با اتاق هلالي و جود دارد و اطراف آن به وسيله آيينه کاري جملات «لا اله الا الله، محمدرسول الله» و «علي ولي الله» نوشته شده است. از ديگر تزئينات فضاي حسينيه ستون نماهاي گچي، طرح هاي هندسي، نقوش گياهي و قنديل هاي شمع سوز است. در ضلع جنوبي حسينيه، ارسي زيبايي با شيشه هاي الوان وجود دارد که حسينيه را به حياط کوچکتري مرتبط مي سازد و از طريق اين حياط مي توان وارد مجموعه حمام بيگلربيگي شد. از فضاهاي ضلع جنوبي حسينيه براي اقامت خانم ها هنگام مراسم عزاداري، همچنين نگهداري وسايل و لوازم مراسم عزاداري استفاده مي کردند. به طور کلي در گرداگرد حياط مرکزي عمارت تالارها و اتاق هايي ساخته شده که تالار آيينه کاري شده است. اين بنا از اهميت ويژه اي برخوردار است. در سال 1383 موزه اي با عنوان خط و کتابت در محل تکيه بيگلربيگي افتتاح شده که در اين موزه اسناد و مدارک و مستندات تاريخي و نسخ خطي نگهداري و در معرض ديد بازديدکنندگان قرا رگرفته است. عمارت تکيه بيگلربيگي در بافت قديمي شهر کرمانشاه، در خيابان مدرس، مقابل مسجد جامع قراردارد، ساخت اين تکيه در سال 1309 توسط عبداله خان فراش باشي ملقب به بيگلربيگي از مقام هاي مشهور و منتفذ کرمانشاه در دوره قاجاريه شروع و عمليات ساختماني آن در سال 1315 به اتمام رسيد.
تکيه حسنيه نواب
حسينيه نواب، يکي از حسينيه هاي معروف شهرستان بيرجند است که به فرمان اميرزاده خاتون ملقب به نواب يا بي بي نواب، يکي از همسران امير اسماعيل خان خزيمه به منظور برپايي مراسم عزاداري براي عموم مردم ساخته شده است. ساختمان حسينيه نواب با معماري درونگراي ويژه مناطق بياباني گرم و خشک انطباق کامل با اقليم منطقه دارد. وجود سردر ورودي با تزيينات مقرنس گچي و اشعار گچ بري شده در پيشاني سردر ورودي، هشتي، گنبدخانه در ضلع شرقي حياط بنا به شکل کلاه فرنگي با تزئينات مقرنس و کاربندي هاي هندسي، ايوان هاي شمالي و جنوبي، حياط بزرگ بنا با ايوانچه هايي در دو طبقه پيرامون حياط ساختار معماري بنا را شکل مي دهند.
تکيه پهنه
قدمت تکيه پهنه به دوره قاجار مي رسد. اين تکيه زيبا از جنوب شرق به وسيله راهروي باريک و مسقف به مسجد امام و از شمال غربي به مسجد امام و از شمال غربي به مسجد جامع و حمام پهنه از جنوب غربي به امام زاده يحيي (ع) و از سمت شرق به تيمچه حضرت راه دارد. در گذشته سقف تکيه پوشيده نبوده است اما گويا در دوره پهلوي سقفي از کلاف هاي چوب و فلزي به صورت شيرواني براي تکيه تعبيه مي کنند. تکيه در دو طبقه ساخته شده که طبقه اول را مغازه ها و حجره ها تشکيل مي دهد و طبقه دوم که خاص طبقه اشراف و بانوان بوده به صورت ايوان است و در ايام محرم و تعزيه خواني براي تماشاي مراسم از آن استفاده مي کردند. دور تا دور و سر مغازه ها و ايوان ها کاشي کاري هاي زيبايي ساخته شده است. اين تکيه در انتهاي راسته بازار پايين (بازارحضرت ) و مجاور امامزاده يحيي (ع) در شهر سمنان قرارگرفته است.