به بهانه روز جهانی حفظ لایه اوزن o3نباشد،نیستیم
تا به حال به اين فکر کرده ايد که اسپري برف شادي، بادکنکي که باد مي کنيد و يا اسپري رنگي که ديوار را با آن رنگ مي کنيد، غير مستقيم و مستقيم دارد به زمين ما و شما آسيب مي زند ؟ علاوه بر اکسيژن که براي ما حياتي است، گازهاي ديگري مثل اوزن هم هستند که اگر نباشند يا از بودنشان اندکي کم شود، زندگي ما در کره زمين به خطر مي افتد. 25 شهريور (16 سپتامبر) روز جهاني حفظ لايه اوزن نام گذاري شده و با توجه به اهميت اين موضوع و تهديدهايي که براي اين پديده مهم وجود دارد، هرسال به نحوي به اين موضوع پرداخته مي شود.
اوزن (O3 ) از يک مولکول اکسيژن و يک اتم اکسيژن (ناپايدار و واکنش پذير) تشکيل شده است. در مولکول اوزن پيوند بسيار ضعيفي بين مولکول اکسيژن و اتم اکسيژن وجود دارد و تقريباً با کوچکترين برخورد از هم جدا و يا با دريافت کوچکترين انرژي به حالت اوليه خود برمي گردند. اين تعريف يعني با پديده اي حساس و مهم رو به رو هستيم که زندگي ما به آن بسته است، پديده اي که چون خيلي دور و در لايه هاي بالاي جو زمين و در لايه استراتوسفر قرار دارد و نمي توانيم آن را ببينيم، کمتر مورد توجه و اهميت است. لايه اوزن که ما آن را نمي بينيم، از ما در برابر پرتوهاي فوق بنفش و اثرهاي بسيار خطرناک آن محافظت مي کند، اما در سالهاي گذشته همين محافظ زمين، مورد تهديد ما زميني ها قرار گرفته است. در اوايل دهه 70 ميلادي بسياري از دانشمندان متوجه تخريب لايه اوزن و نازک شدن آن در قطب جنوب شدند که دليل آن بعضي مواد شيميايي ساخت بشر بود. cfc يکي از گازهاي خطرناک براي لايه اوزن است که به عنوان خنک کننده در يخچال ها، کولرها و همچنين در مواد پلاستيکي مورد استفاده قرار مي گيرند. با نازک شدن لايه اوزن سپر محافظ گياهان، حيوانات و انسان ها در برابر تابش پرتو ماوراي بنفش خورشيد از بين مي رود و ما با انواع سرطان پوست و آب مرواريد و تضعيف سيستم ايمني بدن روبه رو مي شويم. اين عوارض به کند شدن رشد گياهان و صدمه به ساختار ژنتيکي موجودات زنده مي انجامد و مي تواند فينوپلانکتون ها و سخت پوستان شناور در سطح درياها را نابود کند و در ادامه موجب نابودي چرخه غذايي دريايي شود و بعد هم به چرخه غذايي انسان ها صدمه بزند.
حالا سال هاست که سازمان هاي بين المللي و کشورها از جمله ايران با اطلاع از اهميت لايه اوزن براي حفاظت از آن دست به اقدام هايي زده اند. در سال 1985 کنوانسيون وين براي حفاظت از لايه ازن از سوي سازمان ملل متحد و ديگر کشورها تدوين و در سال 1987 پروتکل مونترال در سازمان ملل متحد از سوي 46 کشور پذيرفته شد و طبق آن کشورها تعهدهايي براي حفاظت از لايه اوزن دارند. در اين ميان اما شايد لازم است برخي اقدام هايي را که به لايه اوزن صدمه مي زند و ما مي توانيم در عدم انجامش سهيم باشيم، مرور کنيم.
همان مواد آلاينده اي که باعث آلودگي هوا و انواع بيماري و سرطان براي ما مي شود، همزمان در حال تخريب لايه اوزن است، اما با کمي برنامه ريزي در ترددهاي شهري و استفاده از حمل و نقل عمومي مي توان از مصرف بيشتر انواع سوخت و توليد آلاينده ها جلوگيري کرد.
در سال هاي گذشته تا به امروز روشها و تبليغات و راه هاي بسياري را براي مصرف کمتر کاغذ و مرگ کمتر درختان به کار گرفته ايم. روندي براي مصرف کمتر شروع شده، اما هنوز خيلي کم است و بايد تلاش بيشتري در حفظ فضاي سبز و درختان داشته باشيم. استفاده از فضاي مجازي و انجام کارهاي اداري و بانکي از طريق ايميل و تماس و پيامک و کاهش هر نوع کاغذ بازي به لايه اوزن و به خودمان کمک مي کند.
رنگ ها در هر نوع خود گازهاي مخرب به همراه دارند. بخش زيادي از اين تخريب، صنعتي و در اختيار مردم عادي و من و شما نيست، اما ما به سهم خودمان مي توانيم از رنگ هاي طبيعي استفاده کنيم و از رنگ ها و چسبها و مواد پلاستيکي، کمترين استفاده را داشته باشيم و هر چه زودتر به چالش بي پلاستيک بپيونديم و در خريدهاي روزانه و مصارف روزمره کم کم پلاستيک را حذف کنيد.
اينکه مي گويند از مواد غذايي طبيعي و ارگانيک استفاده کنيد، هم بحث سلامت غذايي خودتان را دارد و هم در بعدي وسيع تر، به سود کره زمين است. مواد شيميايي و سمومي که معمولا در کشاورزي و باغداري مورد استفاده قرار مي گيرد، خسارت زيادي براي لايه اوزن دارد و در عين حال مواد غذايي پر آسيبي را به شما مي رساند.
بسياري از عادتهاي روزمره ما مثل روشن نگه داشتن لامپ هاي روشنايي اشتباه و از روي عادت هستند و مي توان حداقل در طول روز از نور روز بهره برد و برق کمتري مصرف کرد. برق مصرفي ما از هدر رفتن انرژي فسيلي توليد شده و به اين ترتيب مصرف بيشتر آن خسارت بيشتري براي زمين خواهد بود. پس تا جايي که امکانش را داريد، خانه تان را چلچراغ نکنيد و از نور بيشتر روز استفاده کنيد.
در انواع اسپري ها، عطرها، سوسک کش هاو... از ترکيبات کلروفلوئروکربن (CFCs) استفاده شده است و هنگام خريد بايد به علامت سازگاري با اوزن (Ozone Friendly ) دقت کنيد چرا که عدم استفاده از اين ترکيبات بايد روي برچسب آنها قيد شود. در عين حال هنگام دور ريختن مواردي نظير کپسول هاي آتش نشاني، اسپري ها و يا وسايل سرمايشي به نحوه بازيافت آنها دقت کنيم. اين نوع وسايل روش خاصي براي بازيافت دارند تا حداقل صدمه به اوزن را داشته باشند.
علاوه بر اينها در بسياري از مواقع سال شدت آسيب در اثر نازک شدن لايه اوزن بيشتر مي شود و لازم است ما ساکنان زمين که به يک اندازه در معرض آسيب هستيم، اقدام هايي حفاظتي انجام دهيم. در نتيجه در فضاي باز حتما از عينک هاي آفتابي ضد اشعه B-UV، کلاه لبه دارد و کرم هاي حفاظتي استفاده کنيد.