نگاهي به تاریخچه تشکیلات حراست نفت قبل از پيروزي انقلاب اسلامي
نگاهبانان طلای سیاه
سید نعمت اله امام قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، پنج گروه مختلف، حراست مناطق نفت خیز را به عهده داشتند :
گارد صنعت نفت (پترولیوم گارد): افرادی مسلح که علاوه بر انجام خدمت سربازی، آموزش دوره های رزمی را در آموزشگاه گارد نفت در اهواز (کوت عبداله) به مدت 9 ماه فرا می گرفتند. اينها به استخدام نفت درآمده و بین مناطق نفت خیز، شرکت گاز، پتروشیمی و پالایشگاه ها تقسیم می شدند. آموزشگاه گارد نفت در هر دوره 150 نفر فارغ التحصیل داشت. رئیس نظامی حراست نفت مناطق نفت خیز، سرتیپی بازنشسته و برای هر منطقه سرهنگی بازنشسته، سرپرستی گارد مسلح را برعهده داشتند ولی شرایط استخدامی پرسنل گارد، به موجب قانون کار و بیمه های اجتماعی بود و از نظر استخدامی، کارگر رسمی نفت محسوب می شدند. در حالی که از نظر عملیاتی، نظامی به شمار می رفتند و تحت نظر سرهنگان انجام وظیفه می کردند.
اداره حراست عملیات صنعتی مناطق نفت خیز: مسئولیت آنها انجام خدمات پشتیبانی گارد نفت، نظارت بر حراست از لوله های نفت و گاز و محل چاه های نفت پراکنده در حوزه عملیاتی کنسرسیوم بود که از سوی پیمانکاران بومی انجام می شد، همچنین به کارگرفتن و نظارت افرادی برای حراست از مکان هایی که در آنها گارد مسلح حضور نداشت.
حراست عملیات غیرصنعتی (شرکت ملی نفت): حوزه عملیات این سازمان حراست از منازل سازمانی، اماکن غیرصنعتی، ادارات شرکت ملی نفت و... بود. انجام کار از سوی پیمانکارانی صورت می گرفت که برحَسَبِ حوزه استحفاظی و تعداد نفرات مورد نیاز، قرارداد منعقد کرده و پول می گرفتند. در مواردی مشاهده می شد که مثلا با قراردادی 150 نفره، فقط 50 کارگر مشغول بودند! و بدیهی است این موضوع جنبه کلی نداشت؛ ولی گاهی پس از بازرسی، سر و صدایی در این زمینه شنیده می شد.
گروه ژاندارم مامور خدمت در نفت: به تقاضای کنسرسیوم، حدود 50 درجه دار و ژاندارم، به منظور همراهی و تامین امنیت گروه های اکتشافی و لرزه نگاری، به اقصا نقاط کشور اعزام می شدند. اين گروه ها مقدار قابل توجهی وجه نقد، مواد منفجره و لوازم باارزش به همراه داشتند و معمولا در نقاط دورافتاده و خالی از سکنه، بايد با احداث کمپ و انجام عملیات اکتشافی انجام وظیفه می كردند. از اين رو هر گروه را دو ژاندارم مسلح همراهی می کردند. علاوه بر اينها، حراست از صندوق های حقوق و دستمزد نیز به عهده آنها بود. اين صندوق ها حاوی مقدار زیادی پول نقد بودند که هر دو هفته یکبار به کارگاه ها و ادارات ارسال می شد. یک نفر ژاندارم مسلح، صندوق ها را همراهی می کرد. همچنين دو ژاندارم از منزل سازمانی مدیرعامل شرکت اکتشاف و تولید (اسکو) که در بیرون از منطقه مسکونی اهواز بود، حفاظت می کردند.
گردان ارتشی مامور خدمت در مناطق آغاجاری و گچساران: اين گردان، اعزامی از پادگان ارتشی چهل دختر سمنان بود و ماموريت حراست از لوله های جریانی نفت و گاز پراکنده در کوه ها و دره هاي خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد را به عهده داشت. حضور اين گردان از سوي کنسرسیوم نفت درخواست شده و مقر آن ستادي در آغاجاری امیدیه بود. سرپرستی آن را نيز یک سرگرد ارتشی به عهده داشت و در هر منطقه، یک ستوان یا سروان، دسته های سرباز و درجه دار را سرپرستی می کرد. تامین محل اقامت، غذا، ایاب و ذهاب و سایر نیازهای آنان نيز با کنسرسیوم بود و نيروهاي آنها هر سه ماه یک بار تعویض می شدند. علت اصلي درخواست شرکت نفت برای این ماموریت ارتشی، جلوگیری از سرقت لوله های نفت و گاز پراکنده در حوزه وسیعی از دو استان خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد بود که هر از گاهی بخشی از لوله های خالی ازسوی باندی مجهز، قطع می شد و به سرقت می رفت. شیوه کار سارقان نیز چنان بود که شب ها، با شناسایی لوله های خالی، با کشیدن برزنت به دور محل قطع لوله ها، به وسیله بِرنِر (Burner)، آنها را به قطعات کوچک تقسیم کرده و به سرقت می بردند. این باندها به ندرت شناسایی یا دستگیر می شدند. به نظر می رسید كه هدف از سرقت، فروش لوله هایی با قطر زیاد بود که در احداث ساختمان یا کارهای عمرانی به کار می رفت. با وجود حضور این واحدهای پنجگانه، گاهی سرقت و خرابکاری نیز اتفاق می افتاد. از سوی دیگر، گرفتن پیمانکاران نیروی انسانی بومی نيز می توانست مخاطرات و مفاسدي را به همراه داشته باشد. گاه اتفاق می افتاد كه با اعلام فهرستي صوری، عملا عده کمتری به کار گرفته می شدند و وجوه مازاد بين كارگزاران مربوطه تقسيم می شد. مسئولان نيز هر چند از موضوع فساد اطلاع داشتند، ولی این کار باجی بود براي اين كه از خرابکاری افراد با نفوذ محلی جلوگیری شود.
سرگذشت يك ميدان نفتي
«موزه نفت پن براد»، تاريخ و فرهنگ ميدان نفتي برادفورد را در شمال غربي ايالت نفت خيز پنسيلوانياي آمريكا روايت می كند. ميدان نفتي برادفورد، در سال 1881 ميلادي 83 درصد از كل توليد نفت در ايالات متحده آمريكا را تامين می كرد كه رقم بسيار قابل توجهي بود. در آن سال ها بيش از 90 هزار حلقه چاه در ميدان برادفورد حفاري شده و مشغول توليد بودند. نفت اين ميدان كه در منطقه موسوم به مك كين كانتي قرار داشت، از نوع نفت سبك و مرغوب بود و هنوز هم ميدان نفتي برادفورد، بخشي از توليد نفت پنسيلوانيا را تامين می كند. هدف از ايجاد موزه نفت پن براد، در واقع آشنا کردن بازديدكنندگان با دوران شكوفايي ميدان نفتي برادفورد است؛ ميداني كه زماني لقب نخستين ميدان يك ميليارد دلاري را در جهان به خود اختصاص داد.
سال 1881، كسب و كار حفاري نفت، هنوز صنعتي جوان به شمار می آمد و تنها 22 سال از زماني كه ادوين دريك، نخستين چاه تجاري نفت را در تيتسويل پنسيلوانيا حفاري كرده بود، می گذشت.
ده ها هزار دكل نفتي در حال كار، چشم انداز منطقه مك كين كانتي در برادفورد بود كه حدود 23 ميليون بشكه نفت را در سال توليد می كردند؛ رقمي كه شايد اكنون ناچيز به نظر برسد؛ اما در آن زمان 77 درصد كل نفت توليد شده در جهان را تشكيل می داد.
بازديدكنندگان موزه نفت پن براد، به محض ورود، با تماشاي يك ويدئوي قديمي با تاريخ و ويژگي هاي ميدان نفتي برادفورد آشنا می شوند؛ ويديويي كه اگر چه كيفيت و تكنيك بالايي ندارد؛ اما تماشاي آن براي عاشقان آثار مستند و علمي قديمي، خالي از لطف نيست. بعلاوه اين فيلم اطلاعات بسيار جالبي را از تاريخ حفاري نفت در شمال غربي پنسيلوانيا به مخاطب عرضه می كند.
پس از تماشاي اين ويدئو، راهنما كه يكي از كاركنان قديمي نفتي است، بازديدكنندگان را به تماشاي ساير قسمت هاي موزه می برد. نمايش ظروف، قوطي ها و حلب هاي قديمي حمل نفت، نخستين بخش موزه را تشكيل می دهد و بعد از آن نقشه ها و مستندات قديمي است. در اين بخش همچنين مدل هاي كوچكي از سكوي هاي حفاري وجود دارد كه مانند سكوي واقعي كار می كند. حين گردش در اين بخش، راهنما در مورد حفاري نفت در منطقه، استفاده از نفت در اواخر قرن 19 و ويژگي هاي نفت پنسيلوانيا و تفاوت آن با نفت ساير مناطق جهان توضيحاتي ارائه می كند؛ البته موزه، كتابخانه و فروشگاه هم دارد تا دريابيم برخلاف آنچه از بيرون به نظر می رسد، اين موزه تنها مجموعه اي از اشياي عتيقه نيست.
در ادامه، نوبت به نمايش دستگاه ها و تجهيزات بزرگتر می رسد. بيشتر اين وسايل در حدود يك قرن قبل براي اكتشاف و حفاري نفت مورد استفاده قرار می گرفتند. از جمله يك ماشين بخار واقعي كه مته هاي حفاري را به کار می انداخت.
اين موتور بخار با نيروي انسانی به راه می افتاد؛ اما پس از آن با نيروي بخار به كار ادامه می داد. نکته جالب این است كه چنين دستگاه قديمي هنوز كار می كند، حتي اگر صرفا به صورت نمايشي باشد.
آخرين بخش موزه، نمايش دستگاه ها و تجهيزاتي در محوطه بيروني موزه است؛ از جمله يك دكل نفتي 70 فوتي و نمونه اي از خانه هايي كه كارگران نفتي بسياري در دوران شكوفايي نفت در مك كين كانتي، در آن زندگي می كردند.
بازديد از اين موزه می تواند براي علاقه مندان و دست دركاران صنعت نفت، تجربه جالبي باشد.
راه اندازي نمادین كارخانه حلب سازي كرمانشاه
كارخانه حلب سازي و حلب پركني پالايشگاه كرمانشاه كه زماني نقش مهمی را در توزیع فراورده های نفتی در کشور به عهده داشت، پس از گذشت چند دهه، بار ديگر به صورت نمادين فعال شد. كارخانه حلب سازي و حلب پركني كرمانشاه كه قرار است به موزه نفت غرب كشور تبديل شود، در روزهاي گذشته پس از چند دهه توقف، راه اندازي شد و تعدادي حلب را با فراورده هاي نفتي پر كرد. دستگاه هاي اين كارخانه كه از قدمتي يك صد ساله برخوردارند و در خاورميانه بي نظير هستند، پس از مرمت و شست وشو به كار انداخته شدند. اين در حالي است كه به قول علي ملكي، ناظر و مجري موزه نفت غرب كشور، اين دستگاه ها با گذشت چند دهه، هنوز قابل استفاده و راه اندازي هستند. وي دليل فعال سازي مجدد اين كارخانه قديمي صنعت نفت را صرفا نمادين خواند و افزود: كارخانه حلب سازي و حلب پركني كرمانشاه كه به ثبت ملي نيز رسيده، بزودي و پس از پايان مرمت، به عنوان موزه نفت غرب كشور، راه اندازي و براي بازديد عموم آماده خواهد شد. موزه صنعت نفت غرب کشور، با توجه به قدمت حدودا یک صد ساله کارخانه حلب سازي و نقش آن در توزیع فراورده های نفتی در سراسر کشور طی دهه های گذشته، به نمایش گوشه ای از تاریخ صنعت نفت، با اولویت تاریخ این صنعت در غرب کشور اختصاص خواهد یافت.
گرامیداشت روز جهاني كودك در موزه بنزين خانه آبادان
روز جهاني كودك، 16 مهر (8 اكتبر) طي مراسمي در «موزه بنزين خانه آبادان» گرامي داشته شد. اين مراسم با بازديد كودكان آباداني از «موزه بنزين خانه» و اجراي برنامه هاي هنري و آموزشي براي كودكان همراه بود كه از جمله آنها می توان به شعرخواني، انجام بازي هاي محلي، نقاشي و آشنايي كودكان با مفاهيم موزه و گذشته اشاره كرد. همچنين كودكان با ابزار و وسايل روشنايي و گرمايشي كه در زندگي پدربزرگ ها و مادربزرگ هاي شان مورد استفاده قرار می گرفت، مثل اجاق هاي نفتي و چراغ هاي روشنايي نفت سوز و گرمايشي با شيوه زندگي در گذشته آشنا شدند. در بخش ديگري از اين مراسم، كودكان نقاشي هايي را با موضوع موزه نفت و ابزارهايي كه در اين موزه به نمايش گذاشته شده است، ترسيم كردند كه به گفته لادن عليپور، رئيس موزه نفت آبادان، اين آثار در آينده نزديك جمع آوري و به صورت يك مجموعه به چاپ خواهد رسيد.