ورزش، اچ اس ای، بهداشت و درمان و روابط کار و مددکاری سلامــت محــوری در همــكاري چهـارجـانبـه
شرايط كاري و فعاليت هاي عملياتي خاص صنعت نفت در مكان هاي خاص و همچنين وجود ارتباطات گسترده بين المللي در اين صنعت با سازمان ها و نهادهاي جهاني معتبر، لزوم تبعيت از هنجارها، اصول و استانداردهاي بين المللي در اين صنعت را بيش از هر صنعت ديگري ضروري ساخته است. به همين دليل است كه هر نهاد يا واحدي كه بخواهد در بدنه و ساختار سازماني اين صنعت شكل بگيرد، بايد با فضاي حاكم بر اين صنعت و با استانداردهاي لازم الاجراي بين المللي حاكم بر آن همخواني داشته باشد و بتواند بخشي از معضلات و چالش هاي خاص اين صنعت بين المللي را حل کند.حوزه ورزش صنعت نفت نيز از اين قاعده مستثنا نيست و ضرورت دارد كه جايگاه و اهدافش در ساختار سازماني صنعت نفت، متناسب با شرايط حاكم بر اين صنعت، بازتعريف شود و از تعميم نگاه عمومي حاكم بر ورزش كشور به اين حوزه مانند آنچه در وزارت ورزش و جوانان و در فدراسيون هاي ورزشي ديده مي شود، پرهيز شود تا حوزه ورزش صنعت نفت نيز، بتواند نقش خود را به صورت موثر در تسهيل دستيابي صنعت نفت به اهداف كلانش، بويژه در موضوع افزايش ظرفيت و كاهش هزينه هاي توليد نفت و گاز ايفا كند.از اهداف صنعت نفت در اين زمينه، تعريف سياست هاي سلامت محور و اجراي فعاليت هاي منطبق با اين سياست ها از سوي اداره كل سلامت، تربيت بدني و مسئوليت اجتماعي وزارت نفت است. در این زمینه، يكي از سياست هاي اجرايي مصوب ماده 3 راهبردهاي صنعت نفت در ورزش با عنوان حلقه سلامت، اجرا خواهد شد كه در اين مطلب به آن اشاره مي كنيم.
الف) همسو شدن
بازنگری و ايجاد يكپارچگي در فرایندهای کاری و فعالیت حوزه های متولی امر سلامت در صنعت نفت (حوزه های اچ اس ای، بهداشت و درمان، ورزش و روابط کار و مددکاری) بویژه از منظر ایجادِ هماهنگي و همسويي در اهداف، همچنين ايجاد ارتباط فرایندی و سازمانی پایدار و دائمي بین واحدهای ياد شده و در نهايت ایجاد یک پایگاه مشترك و فراگیر براي گردآوري، به روز رساني و تبادل اطلاعات هدفمند از سوابق سنجش و پایش سلامت کارکنان از بدو استخدام تا پس از بازنشستگی (تا پايان حيات) و خانواده ایشان، زمينه را براي شكل گيري «سيستم مديريت سلامت ويژه صنعت نفت» براساس الگوهاي معتبر بين المللي فراهم خواهد كرد. براي تحقق اين مهم، تعهد عملي مديران ارشد و كارشناسان هريك از حوزه هاي متولي امر سلامت در پياده سازي سياست ها و اجراي كامل و غيرگزينشي برنامه هایِ مصوب و مورد انتظار در استانداردهاي سیستم مدیریت سلامت در سه مرحله پایش و سنجش سلامت، پیشگیری و مراقبت هاي درمان، به جای تمرکز صرف بر بخش درمان و عمل به ساير مصوبات مورد توافق، بسيار ضروري خواهد بود.
ب) اهداف
1 - گذر از نگاه عمومي و كشوري به مقوله سلامت در صنعت نفت و به جاي آن صنعت نفتي كردن عملكرد تمامي نهادهاي متولي امر سلامت در صنعت نفت در انطباق با استانداردهاي مورد وثوق در صنايع نفت و گاز دنيا (منعكس شده در سياست هاي اجرايي مصوب ماده 3 راهبردهاي صنعت نفت در ورزش، ابلاغي وزير نفت)
2 - گذر از نگاه واكنشي ، درمان محور و مبتني بر ارائه خدمات پرهزينه درمانگاهي و بيمارستاني در حوزه سلامت و به جاي آن فعال سازي و اصالت بخشي به مقوله هاي اولويت دار و آينده نگر در سيستم مديريت سلامت، يعني مقوله پايش و سنجش سلامت و مقوله پيشگيري به منظور ايفاي نقش موثرتر تمامي حوزه هاي متولي امر سلامت در تعيين و تامين «نيازِ پايه سلامت» براي تمامي كاركنان شاغل و بازنشسته و خانواده هایشان.
3 - ايجاد ارتباط فرايند دائمي و تبادل اطلاعات ميان تمامي حوزه هاي متولي امر سلامت در صنعت نفت بر اساس الگوي مصوب شناسنامه سلامت ، توافق شده در سياست هاي اجرايي مصوب ماده 3 راهبردهاي صنعت نفت در ورزش و مبتني شدن برنامه ريزي هاي حوزه سلامت بر اين اساس
ج) استانداردها، راهنماها و مستندات مبناي عمل
1 - سياست هاي اجرايي ماده 3 راهبردهاي صنعت نفت در ورزش، ابلاغي وزير نفت
2 - استانداردها و راهنماهاي تدوين شده از سوی سازمان توليدكنندگان نفت و گاز دنيا (IOGP) به منظور ساختاردهي به برنامه هاي حوزه سلامت از جمله:
Managing health for field operations in oil and gas activities
Fitness to Work: Guidance for company and contractor health, hse and HR professionals
A Guide to Health Impact Assessments in the oil and gas industry
د)محورهاي همكاري حوزه هاي مختلف متولي
امرسلامت صنعت نفت
همكاري هاي مشترك و فرايندي حوزه هاي مختلف متولي امر سلامت براي تحقق اهداف سيستم مديريت سلامت و سياست هاي اجرايي مصوب ماده 3 راهبردهاي صنعت نفت در ورزش براي چهار گروه از مخاطبان (كاركنان جديدالاستخدام، شاغلان ، بازنشستگان و خانواده ها)، عمدتا بر اساس محورهاي زير صورت خواهد گرفت:
1 - همكاري در زمینه اصلاح برنامه ريزي هاي سلامت در تمامي حوزه هاي متولي امر سلامت در هر شركت: اطلاعاتي كه در اين بخش گردآوري و ميان حوزه هاي مختلف متولي امر سلامت مبادله مي شوند، حالتي كلان داشته و بايد مبناي تعيين يا اصلاح اولويت ها، تعيين جهت گيري هاي كلان و تدوين برنامه هاي سالانه هريك از حوزه هاي مذكور قرار گيرد. براي به انجام رسيدن اين مهم، اطلاعات كلي و طبقه بندي شده از وضعيت شاخص هاي سلامت در تك تك شركت ها و از وضعيت جمعيت شاغل در آنها و خانواده هاي ايشان، موردنياز است و جزیيات اطلاعات سلامت تك تك افراد در اين بخش موردنظر نيست.
2 - همكاري در زمینه تدوين شناسنامه سلامت براي تك تك افراد شاغل، بازنشسته و خانواده ها: اطلاعات سلامت به گونه اي ميان حوزه هاي متولي امر سلامت مبادله شود كه بر اساس آنها بتوان شناسنامه سلامت را طبق الگوي مصوب در سياست هاي اجرايي ماده 3 راهبردهاي صنعت نفت در ورزش براي تك تك افراد شاغل، بازنشسته و خانواده ها تدوين كرد تا بر اساس اطلاعات مبادله شده، توصيه ها و اقدام های اجرايي در ارتباط با ارتقاي سطح سلامت تك تك افراد در شناسنامه سلامت ايشان درج شود و در برنامه ريزي هاي مختلف و پيگيري اقدام های اجرايي مورد استفاده قرار گيرد. براساس توافق های صورت گرفته ميان نمايندگان حوزه هاي متولي امر سلامت مقرر شده است، تدوين و به روزرساني جزیيات اطلاعات مربوط به شاخص هاي سلامت جسمي و رواني و ويژگي هاي شغل و محيط كار و ميزان مواجهه تك تك افراد با عوامل زيان آور محيط كار، همزمان با انجام آزمايش هاي دوره اي طب صنعتي انجام گيرد تا از طولاني شدن فرايند كار و مراجعات چندباره افراد براي انجام آزمايش ها و آزمون هاي مختلف موردنظر هريك از حوزه هاي سلامت پرهيز شود. به اين منظور لازم است تدابيري از سوي سازمان بهداشت و درمان اتخاذ شود تا در كنار روند معمول انجام آزمايش هاي دوره اي طب صنعتي، ايستگاه هاي جديدي تعريف و ايجاد شود تا نمايندگان ديگر حوزه هاي سلامت يعني حوزه هاي اچ اس ای، ورزش و روابط كار و مددكاري اجتماعي نيز بتوانند نسبت به اندازه گيري و سنجش شاخص هاي سلامت موردنظر خود بر اساس الگوي مصوب براي تك تك افراد، اقدام های لازم را به انجام رسانده و در شناسنامه سلامت افراد ثبت كنند.
3 - همكاري در موارد خاص يا در زمینه اندازه گيري و سنجش وضعيت شاخص هاي سلامت براي گروه هاي خاص ، مشاغل خاص و در مواقع خاص: در شرايطي كه به همكاري واحدهاي متولي امر سلامت در ساير پروژه ها، طرح ها و برنامه هاي مرتبط با اين حوزه، نياز باشد، اين همكاري از طريق تشكيل كميته هاي تخصصي زير نظر كميته مركزي سلامت صورت خواهد گرفت. كميته مركزي سلامت بر اساس سياست هاي اجرايي مصوب در ماده 3 راهبردهاي صنعت نفت در ورزش، زير نظر معاون وزير در توسعه مديريت و سرمايه انساني و با عضويت عالي ترين مقام در پنج حوزه اچ اس ای، سازمان بهداشت و درمان، روابط كار و مددكاري اجتماعي، ورزش، توسعه سرمايه انساني يا نمايندگان تام الاختيار آنها تشكيل خواهد شد.
در صورتي كه در زمان جذب و استخدام يا در شرايط خاص، به انجام آزمون ها و معاينات غيرمعمول براي اندازه گيري و سنجش وضعيت سلامت مجموعه اي از افراد نیاز باشد، مي توان اقدام های لازم را در قالب همكاري هاي مشترك مندرج در ماده 3 راهبردهاي صنعت نفت در ورزش به انجام رساند.
تبصره: ضرورت دارد تمامي ارتباطات سازماني و اداري، ميان حوزه هاي متولي امر سلامت در هر شركت برای تبادل اطلاعات، همچنين تشكيل جلسات كميته هاي تخصصي/موضوعي با هدف تحقق كامل ارتباط فرايندي موردنظر، به صورت بي واسطه و مستقيم صورت گيرد تا اقدام های مورد انتظار، بدون تاخير و بدون دخالت و اعمال سليقه هاي شخصي افراد غيرمرتبط در هر مقام انجام شود.
ه) وظايف هريك از واحدهاي متولي امر سلامت
بر اساس توافق های صورت گرفته ميان نمايندگان تام الاختيار حوزه هاي متولي امر سلامت، مندرج در سياست هاي اجرايي مصوب ماده 3 راهبردهاي صنعت نفت در ورزش، ضرورت دارد با هدايت كميته مركزي سلامت و بخش هاي سياستگذاري و برنامه ريزي هريك از حوزه هاي مذكور، ارتباط فرايندي موردانتظار نه تنها در ستادها؛ بلكه در هريك از شركت هاي اصلي، فرعي و تابعه نيز شكل گيرد. به عبارت ديگر هريك از حوزه هاي متولي امر سلامت موظفند از طريق ارتباط دائمي با زيرمجموعه خود، تمهيداتي را به صورت دائمي، براي انجام اقدام های زير و شكل دادن به ارتباط فرايندي موردنظر فراهم آورند.
تبصره: مديران توسعه منابع انساني چهار شركت اصلي، وظيفه پيگيري و نظارت بر شكل گيري ارتباط فرايندي ميان تمامي حوزه هاي متولي امر سلامت در شركت خود و رفع موانع و مشكلات موجود بر سر همكاري هاي دائمي مذكور را بر عهده دارند.
1 - حوزه اچ اس ای
عمده تمركز حوزه اچ اس ای بر شرايط و مخاطرات مشاغل و همچنين ايجاد محيط هاي كاري امن برای كاركنان جديدالاستخدام و شاغلان در صنعت نفت است. حوزه اچ اس ای همچنين بايد برای ارتقاي سطح استانداردهاي سلامت و ايمني محيط هاي كاري و كاهش ريسك مواجهه كاركنان مذكور با عوامل زيان آور محيط هاي كاري تمهیدات لازم را بیندیشد. در تدوين شناسنامه سلامت كاركنان، كار با اطلاعات حوزه اچ اس ای از وضعيت مشاغل و محيط هاي كاري آغاز مي شود. براي اين منظور:
1 - حوزه اچ اس ای در بخش هاي ستادي و عملياتي هريك از شركت هاي اصلي، فرعي و تابعه موظف است به تفكيك هر شركت، يك دسته بندی كلي از مشاغل فعال در آن شركت را براساس مخاطرات فيزيكي، شيميايي، رواني، بيولوژيك و ارگونوميك تدوين کند و در اختيار ساير حوزه هاي سلامت قرار دهد. سپس براي هريك از مشاغل دسته بندي شده در بخش هاي ستادي و عملياتي شركت هاي مذكور، اطلاعات مربوط به نتایج كلي ارزیابی ریسک مواجهه کارکنان با عوامل زیان آور محیط کار را نيز تدوين كند.
2 – این حوزه (اچ اس ای) موظف است بر اساس اقدام های بند (يك)، ویژگی های مشاغل و شرایط انجام کار در هريك از مشاغل را به تفكيك شركت و مبتني بر الزام های استاندارد Fitness to work تدوين کند و در اختيار ساير حوزه هاي سلامت قرار دهد.
3 - حوزه اچ اس ای موظف است اقدام های لازم را به منظور تدوین شاخص ها و شايستگي هاي سلامت برای تصدی ایمن سمت هاي شغلي در مشاغل مختلف صنعت نفت به انجام رساند و نتيجه را در اختيار حوزه منابع انساني براي درج در شرايط احراز سمت ها قرار دهد تا در فرايند جذب و استخدام و همچنين فرايند انتصابات كاركنان در كارراهه هاي مختلف شغلي مورداستفاده قرار گيرد.
2 - سازمان بهداشت و درمان
وظيفه سازمان بهداشت و درمان بر اساس سياست هاي اجرايي ماده 3 راهبردهاي صنعت نفت در ورزش، تأمين اطلاعات مربوط به آخرين وضعيت شاخص هاي سلامت افراد اعم از كاركنان جديدالاستخدام، شاغلان، بازنشستگان و خانواده ها و ارائه پيش بيني هايي از وضعيت آتي شاخص هاي سلامت در صنعت نفت است. فراهم آوردن تمهيدات لازم برای پيشگيري و كنترل روند گسترش بيماري هاي شغلي و غيرشغلي بويژه بيماري هاي غيرواگير همچنين تامين خدمات درماني سهل الوصول و در دسترس، بخصوص در محل سايت ها و مناطق عملياتي نيز از وظايف سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت است. براي اين منظور:
1 - لازم است نتایج طبقه بندي شده غربالگری ریسک فاکتورها/بیماری ها (به خصوص بيماري هاي غيرواگير) و اطلاعات ناشی از اجراي پژوهش های میدانی در ارتباط با كاركنان شاغل، بازنشستگان و خانواده ها برای تعيين اقدام های آتي مانند انجام مداخلات مقتضی پزشکی، انجام پیشگیری های دارویی و غیردارویی به منظور کنترل بیماری های غیرواگیر و بیماری های ناشی از کار و ...، در اختيار ساير حوزه هاي متولي امر سلامت قرار گيرد.
2 - سازمان بهداشت و درمان بايد نوع و چارچوب انجام معاينات دوره اي مورد نياز كاركنان در مشاغل مختلف را با هماهنگی حوزه اچ اس ای تعيين يا بازنگري كند و پس از اجرا، نتایج طبقه بندی شده و تحلیل آماری معاینات دوره ای كاركنان را به تفكيك شركت هاي اصلي، فرعي و تابعه در اختيار ساير حوزه هاي متولي امر سلامت برای تكميل شناسنامه سلامت قرار دهد و تمهيدات لازم را به منظور پيگيري اقدام های مختلف مورد توافق در ارتباط با حفظ و ارتقاي وضعيت سلامت از سوي كاركنان (با همكاري حوزه اموركاركنان) فراهم كند.
3 - سازمان بهداشت و درمان لازم است در تدوين شاخص هاي (شايستگي هاي) سلامت جسمي و رواني برای کارکنان و خانواده آنها، با ساير حوزه هاي متولي امر سلامت، همكاري مستمر و دائمي داشته باشد.
4 - لازم است سازمان بهداشت و درمان با همكاري ساير حوزه ها از جمله حوزه خدمات، اقدام های لازم را نسبت به اصلاح و پياده سازي الگوهاي تغذیه در مناطق ستادي و عملياتي صنعت نفت، اجرای برنامه های آموزشی و مشاوره ای، طرح های واکسیناسیون، کنترل مواد دخانی و ... انجام دهد.
3 - حوزه روابط كار و مددكاري اجتماعي
با توجه به سياست هاي اجرايي ماده 3 راهبردهاي صنعت نفت در ورزش، انجام وظايفي همچون سنجش مدام شاخص هاي مرتبط با مقوله حياتي سلامت روان در كاركنان، بازنشستگان و خانواده ها، همچنين پيش بيني تمهيداتي برای بهبود و ارتقاي وضعيت سلامت روان در صنعت نفت، بويژه از طريق انجام انواع مختلفي از حمايت هاي مادي و غيرمادي، به عهده حوزه روابط كار و مددكاري اجتماعي است. براي اين منظور:
1 - لازم است حوزه روابط كار و مددكاري اجتماعي، نتایج طبقه بندي شده از پروژه هاي مطالعاتي و پژوهش هاي ميداني را در ارتباط با آسیب های اجتماعی کارکنان و خانواده صنعت نفت، به ویژه در مناطق عملیاتی تدوين كرده و در اختيار ساير حوزه هاي متولي امر سلامت قرار دهد.
2 - حوزه روابط كار و مددكاري اجتماعي بايد نتایج طبقه بندی شده مشاوره ها و ارزیابی های روانی کارکنان مشاغل مختلف و خانواده ها را در اختيار ساير واحدها قرار دهد و براي تسهیل دسترسی کارکنان و خانواده های آنها به مشاوره های روانی به ویژه در محل کار و در مناطق عملیاتی تمهیدات لازم را بیندیشد.
3 - حوزه روابط كار و مددكاري اجتماعي لازم است در تدوين شاخص هاي (شايستگي هاي) سلامت جسمي و رواني برای کارکنان و خانواده های آنها با ساير حوزه هاي متولي امر سلامت، همكاري مستمر و دائم داشته باشد و در زمینه اصلاح روند انجام مصاحبه ها و ارزیابی های روانی کارکنان در بدو استخدام و حین خدمت (در زمان انتصابات و در زمان انجام معاينات دوره اي) مشارکت فعالی داشته باشد.
4 - حوزه ورزش : ورزش در نفت، بخشی مهم و پایه ای از برنامه سلامت كاركنان، بازنشستگان و خانواده ها در كنار برنامه های ساير حوزه هاي متولي امر سلامت يعني اچ اس ای، بهداشت و درمان و روابط كار و مددكاري اجتماعي است. صنعت نفتي كردن ورزش در صنعت نفت يا به عبارت ديگر ايجاد الزام سازماني در انجام تمرين ها و ورزش هاي سلامت محور در بخش همگاني متناسب با مخاطرات و شرايط مشاغل همچنين مبتني بر سوابق سلامت افراد و پيش بيني هاي آتي در اين زمينه (به منظور كاهش فرسودگي شغلي و افزايش عمر مفيد كاري كاركنان و كنترل بيماري هاي غيرواگير) به جاي پرداختنِ صرف به برگزاري مسابقات يا برنامه هاي تفريحي، از وظايف مورد انتظار حوزه ورزش است. تدوين شناسنامه ورزشي براي كاركنان جديدالاستخدام، شاغلان، بازنشستگان و خانواده ها با همكاري ساير حوزه هاي متولي امر سلامت بر اساس الگوي مصوب در سياست هاي اجرايي ماده 3 راهبردهاي صنعت نفت در ورزش از وظايف موردانتظار حوزه ورزش است. براي اين منظور:
1 - ضرورت داردحوزه ورزش، نسبت به تدوين و بازنگري دوره اي کتابچه جامع «راهنمای نحوه اندازه گیری و سنجش آمادگی جسمانی كاركنان ويژه صنعت نفت» بر اساس شرايط مشاغل و وضعيت سلامت جسماني مورد انتظار از كاركنان شاغل در آنها (بويژه از منظر ايجاد نُرم هاي آمادگي جسماني ويژه صنعت نفت) با همكاري ساير واحدها اقدام كند.
2 - حوزه ورزش بايد نتایج اندازه گیری وضعیت آمادگی جسمانی افراد را كه از طریق انجام آزمون های عمومی و تخصصی ورزشي و پس از دريافت اطلاعات شرايط مشاغل از حوزه اچ اس ای، اطلاعات سوابق سلامت ازسازمان بهداشت و درمان و اطلاعات حوزه روابط كار و مددكاري اجتماعي (همزمان با انجام معاينات طب صنعتي يا از طريق ارجاع افراد از حوزه هاي ديگر) به دست آمده اند، در اختيار ساير حوزه هاي متولي امر سلامت قرار دهد.
3 - حوزه ورزش لازم است در تدوين شاخص هاي (شايستگي هاي) سلامت جسمي و رواني برای کارکنان و خانواده ها با ساير حوزه هاي متولي امر سلامت همكاري مستمر و دائمي داشته باشد.
4 - لازم است حوزه ورزش برنامه های اصلاح حرکتی کارکنان و خانواده ها، ارائه مشاوره هاي ورزشی، تسهیل شرايط برای دسترسی كاركنان و خانواده ها به اماکن ورزشی، اجرای طرح ورزش آزاد، تامین تجهیزات ثابت و سیار بویژه در مناطق و سايت هاي عملیاتی و برنامه هایی ویژه برای کارکنان مشاغل مختلف و از جمله مشاغل خاص برای ارتقای تناسب با کار را در دستور كار قرار دهد.