تاثير شب كاری بر سلامت کارکنان
از تنش به آرامش
تهدید سلامت
درست است كه در بس ياري از مشاغل نمي توان كار در شيفت هاي غيرمعمول حذف كرد و افرادي مثل پزشکان و پرستاران، خلبانان، کارگران کارهاي ساخت و ساز، افسران پليس، آتش نشانان، مسئولان پشتيباني، راننده ها، نگهبانان و... به خاطر ارائه خدمات و انجام وظيفه ناچارند در شيفت شب كار كنند و در ساعات غيرمعمول بيدار باشند، اما كار در شب تاثيرهاي جبران ناپذير بر سلامت افراد مي گذارد، چراكه کار کردن در ساعات غيرمعمول مخالف شرايط طبيعي بدن انسان است و مشکلات جسمي و رواني زيادي ايجاد مي كند.
كمتر كسي است كه نداند درست و به موقع خوابيدن به اندازه نفس کشيدن و غذا خوردن براي بدن ضروري است. مغز همه انسان ها در ساعاتي كه بايد خواب باشيم، تمام اتفاقات روز را پردازش و آنها را در قالب خاطره ثبت مي کند. در اين ساعات بدن هم به درمان خود مي پردازد. بنابراين به خوبي مي توان دريافت افرادي كه شب ها مشغول كار هستند و روز ها مي خوابند تا كسري خوابشان را جبران كنند، از اين كار نتيجه مطلوبي به دست نخواهند آورد، چراكه برخلاف باور عمومي كه انسان مي تواند خود را با شرايط وفق دهد، بدن انسان هيچ گاه شرايط غيرمعمول را نمي پذيرد يعني اينكه افرادي که شب ها کار مي کنند، احتمال ابتلا به برخي بيماري هاي جدي از جمله ديابت نوع دوم، سرطان، مشکلات قلبي و... را افزايش و قدرت ذهني خود را كاهش مي دهند. تحقيقات نشان مي دهد که بيدار ماندن در طول شب، حتي براي چند روز مي تواند تاثير زيانباري بر بدن انسان داشته باشد كه از جمله آنها مي توان به موارد زير اشاره كرد:
کار در شيفت شب و بيدار ماندن در طول شب، اثر بدي روي خواب خواهد داشت؛ تمام افرادي که شب ها کار مي کنند، در شبانه روز كمتر از شش ساعت مي خوابند، به همين دليل بدن اين افراد سروتونين کمتري ترشح مي كند، سروتونين همان هورموني است که باعث ايجاد احساس خوب در فرد مي شود.
شيفت شب تاثيرات منفي زيادي روي خواب، بيخوابي و بالا رفتن آمار تصادفات دارد.
3- كار كردن در شيفت هاي غيرمعمول و كم خوابيدن، خطر ابتلا به ديابت را افزايش مي دهد. شب كاري همچنين باعث افزايش فشار خون و تجمع مقدار ناسالم کلسترول در بدن مي شود. تمام اينها عوامل خطرناکي هستند که باعث بروز سکته و حمله قلبي مي شوند.
كمبود خواب و شب كاري در تداخل با ساعت بيولوژيک بدن افراد در بيشتر مواقع به بروز چاقي منجر مي شود.
5- شب كاري و تنظيم نبودن زمان خواب روي فعاليت قلب نيز تاثيرگذار است. وقتي شما به موقع نمي خوابيد و مجبور به كار و فعاليت بيشتري هستيد، قلبتان هم بيشتر كار مي كند و زمان کمتري براي استراحت دارد. بنابراين احتمال ابتلا به مشکلات قلبي در فرد شب كار افزايش مي يابد.
کار شيفت شب مي تواند بر سلامت ذهن افراد هم اثر نامطلوب داشته باشد. فشار، استرس و اختلال در خواب؛ باعث تغيير در خلق و خو و بروز افسردگي مي شود.
تهديد سلامت دستگاه گوارش يكي ديگر از اثرهاي نامطلوب كارهاي شيفتي است. اگرچه کار در شيفت شب کالري مصرف شده را افزايش نمي دهد، اما زمان و تعداد دفعات غذا خوردن و همچنين نوع غذاي مصرفي را تغيير مي دهد كه اين مسئله در بيشتر مواقع احتمال ابتلا به بيماري هاي گوارشي را افزايش مي دهد.
خواب روز، خواب شب
ثابت شده كه خواب روز از كيفيت و كميت كمتري نسبت به خواب شب برخوردار است. همچنين نتايج تست هاي خواب نشان داده است، كساني كه در طول روز مي خوابند، كمتر به خواب عميق فرو مي روند. مدت خواب در روز نسبت به خواب در شب كمتر است، مسئله اي كه ثابت مي كند خواب روز نمي تواند كمبود خواب شبانه افراد شب كار را جبران كند.
برخي شیفت شب را دوست دارند
برخي افراد براساس ويژگي هاي شخصيتي خود و به اين خاطر كه به دنبال آرامش هستند، ترجيح مي دهند شب ها كار كنند تا با افراد كمتري در ارتباط باشند. اين افراد كه با خصوصیاتی چون «در خود مانده»، «درونگرا» و «تنهايي گزين» شناخته می شوند، شب كاري را انتخاب مي كنند، به اين دليل كه معتقدند در اين شيفت، تنش ها كمتر است و در آرامش مي توانند كارهاي محوله را انجام دهند. برخي هم عنوان مي كنند كه تمركزشان در شب بيشتر است، اما شب كاري بيش از حد و بيدار ماندن در شب هاي متوالي حتي پزشكان و افراد تحصيلكرده را هم در معرض بيماري هاي مختلف قرار مي دهد و اثرهای مخربي بر جسم و روحشان مي گذارد.
كار در شيفت شب بايد محدود باشد
با توجه به اینکه شب کاری پدیده ای اجتناب ناپذیر در جوامع مختلف است، پس نمی توان آن را از چرخه فعالیت ها حذف کرد، اما می توان شيفت هاي شب را متفاوت و دوره اي برنامه ریزی کرد تا افراد شب كار بتوانند خواب كافي داشته باشند. برخي شب كارها به خاطر گرفتاري معيشتي، به جاي استراحت كافي و تجديد قوا در روز، ناچارند روزها نيز كار كنند، مسئله اي كه باعث فرسودگي جسمي و البته رواني شان مي شود.
كار كردن در شيفت هاي غيرمعمول و شبانه بايد متغير و محدود باشد تا تاثير منفي آن بر سلامت افراد و تمركز آنها كاهش يابد.
توصيه هايی برای شب كارها
توجه به شرايط محيطي و رعايت اصول بهداشت خواب اهميت زيادي دارد. شب كارها بايد حداقل شش تا هشت ساعت بخوابند و برنامه خود را در طول روز طوري تنظيم كنند كه بتوانند خواب خوبي داشته باشند.
بهتر است در اتاقي با پرده ضخيم بخوابند تا نور به اتاق نتابد. در و پنجره اتاق را ببندند تا شرايط خوابي چون شب ها ايجاد شود. بعد از بيدار شدن هم براي جلوگيري از خمودگي و حالت خواب آلودگي می توانند به فعاليت هايي كه احساس خوبي به آنها منتقل می کند، مثل ورزش و نگهداري از گياهان بپردازند.
در پایان شیفت کاری و در مسافتی که از محل کار تا منزل طی می کنند، بهتر است عینک تیره به چشم بزنند تا به تنظیم ساعت داخلی بدن کمک کند.
صداهای مزاحم را حذف کنند.
دمای خانه را طوری تنظیم کنند که در طول روز هوای اتاق خواب اندکی خنک تر باشد.
قبل از خواب، نوشیدنی کافئین دار ننوشند.