نقش فناوری های نو نقش در توسعه صنايع بالادستي نفت
استفاده از فناوري هاي ديجيتال براي کاهش هزينه ها و اجراي پروژه ها در صنايع نفت و گاز، مفهومي فراتر از يک کلمه کليدي را در پي دارد. بحث و گفت وگوي عمومي درباره بخش هاي بالادست صنايع نفت و گاز بدون بررسي تاثير فناوري هاي نو از جمله کلان داده ها (Big Data) و توسعه روزافزون حوزه ديجيتال، کاري دشوار است. طرح و بررسي مباحث مربوط به حوزه ديجيتال در کنفرانس و نمايشگاه امسال «MCE توسعه بخش آب هاي عميق» در لندن به عنوان گفتمان غالب اين رويداد نيز، نتايج چندان مطلوبي براي فعالان عرصه نفت و گاز نداشت. ديويد فيليپس، رئيس واحد تحقيقات سهام بخش اروپا در بانک اچ اس بي سي (HSBC) در اظهارات خود به نکته اي منطقي و قابل توجه اشاره مي کند و مي گويد» در حالي که شاهد افزايش تدريجي مقبوليت عمومي و استفاده عملي از فناوري هاي نو در صنعت هستيم، اما همچنان رشد فعاليت ها در مقابل فناوري ها نو مانند «ديجيتالي کردن»، مورد بحث و بررسي بسيار است.وي مي افزايد: با مراجعه به بعضي از بحث ها و تبليغات مطرح شده در سال 2017، اين موضوع قابل کتمان نيست، اما احساس برخي سرمايه گذاران اين است که به ميانه دوران فرسايشي ديجيتالي کردن رسيده اند، زيرا در 18 ماه گذشته با داستان هاي مشابهي از اين دست روبه رو بوده اند.رئيس واحد تحقيقات سهام بخش اروپا در بانک اچ اس بي سي ادامه مي دهد: شما مي توانيد به مسائلي از جمله چگونگي بهبود روند شرايط، کاهش هزينه ها، افزايش ضريب بازيافت بپردازيد، اما اينکه چه مقدار خواهد بود؟ آيا در طول چند سال آينده سرمايه گذاري ثابتي در اين زمينه انجام مي شود؟ آيا با رشد پنج درصدي روبه رو خواهد بود؟ اما در اوضاع کنوني نمي توان به اعداد و ارقامي خاص اشاره کرد بنابراين برخي سرمايه گذاران اينگونه تصور مي کنند که تنها زماني که حرف از توسعه و بهبود اعداد و ارقام باشد، آنگاه مي توان درباره اهميت اين قضيه تصميم جدي گرفت.
تغييرات ساختاري
فيليپس تاکيد مي کند در عين حالي که پيشرفت هاي فناورانه کمک شاياني به کاهش هزينه ها مي کند، نبايد تاثير آنها بر ساختار فعاليت در بخش هاي فراساحلي را کم اهميت Σشمرد و در ادامه اين پرسش را مطرح مي کند که «جايگاه ديجيتالي کردن در زنجيره عرضه کجاست؟»وي عنوان مي کند: اگر بتوانيد پيش بيني و بخش قابل توجهي از مسائل مربوط به فرآيند تامين خوراک را در مدت زماني اندک مديريت کنيد و کاري را که پيش تر بايد طي چند ماه انجام مي داديد، در آخر هفته به سرانجام برسانيد يا اگر نفر- ساعت کمتري براي انجام عمليات تعميرات و نگهداري دوره اي صرف کنيد و چنانچه قراردادهاي متنوعي مانند خدمات Life-of-Field در فعاليت هاي فراساحلي داشته باشيد، به تعداد کمتري مهندس و شناورهاي ارائه خدمات فراساحلي نيازخواهيد داشت و در نهايت مي توان گفت اين قصه سر درازي دارد.فيليپس در ادامه مي گويد: زماني که فعاليت ها افزايش مي يابد، با اين سوال روبه رو مي شويم که آيا بخش هاي خاصي وجود خواهند داشت که افراد را از بهبود شرايط نااميد کنند، آن هم به خاطر وجود مسائلي در پس پرده که نحوه استفاده اپراتورها از زنجيره عرضه را تغيير مي دهند. سرمايه گذاران درک صحيحي از اينکه در چند سال آينده کدام بخش از عرضه در صنعت تغيير خواهد کرد، ندارند.تاندر سد انرژي (Tunder Said Energy)، يک مرکز مشاوره جديد است که فعاليت هايش بر بررسي فناوري هاي نو در اين فضا متمرکز است، بنابراين جاي تعجب نيست که رابرت وست، موسس و مديرعامل اين مرکز تمايل زيادي براي پاسخ به درخواست فيليپس درباره اعداد و ارقام مربوط به سرفصل هاي ديجيتالي کردن دارد.وي مي گويد: طبق آمار و ارقامي که من دارم، در بخش حفاري آب هاي عميق، تاکنون با استفاده از اتوماسيون حدود 5 ميليون دلار صرفه جويي اقتصادي شده است، شما مي توانيد کارهاي ديگري مانند تغيير طراحي حفاري انجام دهيد، شرکت انگليسي-هلندي شل در روش حفاري mono-bore (يکنواختي کيسينگ در بخش حفاري و لوله هاي مربوط به زمان بهره برداري) اختراع هاي بسيار جالبي داشته است. به جاي حفر چاه هاي مخروطي که ساختاري پيچيده دارند، مي توانيد به راحتي به عمق چاه نفوذ کنيد. شرکت بريتيش پتروليوم رايزرهايي را اختراع کرده است که بالا کشيدن مته هاي حفاري را آسان تر مي کند.مديرعامل مرکز مشاوره تاندر سد انرژي ادامه مي دهد که من مي توانم شرکت هاي مهندسي و ساخت زيادي را پيدا کنم که آماده اند با استفاده از فناوري همزاد ديجيتال (Digital Twin) از وجود احتمالات در پروژه هاي کليد در دست بکاهند، به گونه اي که سبب صرفه جويي در درصدهاي اعداد تک رقمي مي شود و در عين حال اين روند به طور کامل قابل فهم و معنا دار خواهد شد.وست اظهار مي کند: به عنوان يک نمونه از رصد لحظه اي، در حين بررسي عملکرد ميدان نفتي «آيوار اولسن» در نروژ، 80 هزار نمونه به صورت آني رصد و به ساحل ارسال شد. سرمايه مورد نياز براي چنين نوعي از رصد لحظه اي حدود سه تا چهار دلار براي هر بشکه خواهد بود.وي درباره رباتيک يکي ديگر از حوزه هايي که در حال بررسي است، مي گويد: افراد و شرکت هاي زيادي اکنون روي بخش هايي مانند هواپيماهاي بدون سرنشين، برنامه رايانه اي «خزنده وب» (We Crawler)، پهپادهاي زيردريايي، بررسي مشعل ها با استفاده از پهپادها کار مي کند و اين اتفاق هم اکنون فراگير شده است.وست مي گويد: نخستين پروژه شبيه سازي مخازن سلولي در سال 2017 اجرا شد. شرکت ايتاليايي اني هم اکنون مالک بزرگ ترين ابريارانه با سرعتي معادل 22 پتافلاپس است (فلاپس يا عمليات مميّز شناور در ثانيه، مقياسي براي سنجش کارآيي پردازشگر رايانه هاست).موسس مرکز مشاوره تاندر سد انرژي ادامه مي دهد که ما مي توانيم نفت بيشتري از اين ذخاير بازيابي کنيم و حتي مي توانيم نظارت بهتري بر رفتار مخازن نفتي داشته باشيم؛ با استفاده از فناوري هاي فيبر، کيفيت و رزولوشن دريافتي از رفتار يک چاه عمودي،100 برابر مطلوب تر مي شود و شما مي توانيد به طور دقيق جريان هيدروکربن را مشاهده و نرخ ضريب بازيافت را افزايش دهيد. وست مي گويد: من مقاله ها و اختراعاتي را ديدم که در آنها شرکت ها از ماشين هايي براي انتخاب محل حفر چاه استفاده مي کنند. اگر بتوانيد بهترين محل را براي حفر چاه و برپايي دکل انتخاب کنيد، مي توانيد نرخ ضريب بازيافت از چاه را 9 درصد بالا ببريد.
تاثير واقعي
وست عنوان مي کند که نتيجه نهايي قابل توجه و چشمگير است، با احتساب نفت 50 دلاري، من ميانگين آن را محاسبه کرده ام و در اين شرايط به سادگي مي توان شاهد کاهش سرمايه 2 دلاري به ازاي هر بشکه بود؛ اين به معناي افزايش سه درصدي نرخ IIR و معادل 15 دلار بيشتر به ازاي هر بشکه نفت خام است.وي ادامه مي دهد: اين موارد از توفيقات و دستاوردهاي بهره گيري از فناوري ها نو در صنعت است و معتقدم در شرايط رويارويي با مقاومت ها براي سرمايه گذاري، اين روند در بازگشت سرمايه تحولي چشمگير ايجاد مي کند.مديرعامل مرکز مشاوره تاندر سد انرژي بر اين باور است که اين تنها نکته مثبت ماجرا نيست، بلکه رقابت براي سرمايه گذاري در فعاليت هاي فراساحلي در حال بهبود است؛ اگر به 20 فناوري برتر براي بهبود و ارتقاي برداشت از ذخاير نفت شيل نگاهي بيندازيد، به اين نتيجه مي رسيد که اکنون نقطه سر به سري براي توليد هر بشکه نفت شيل به 25 تا 30 دلار براي هر بشکه رسيده و اين اتفاق اکنون رخ داده است.وست مي افزايد: براي همين است که بخش هاي فراساحلي با اين حوزه رقابت مي کنند، برداشت از ديگر منابع هيدروکربني همواره در حال بهبود و صنايع فراساحل هميشه روي نوار پيشرفت و بهبود گام برداشته است.نوآوري در بخش فراساحل و آب هاي عميق تنها 9 درصد از مقاله هاي تحقيقاتي را شامل مي شود، اما اين بخش حدود يک سوم نفت و گاز جهان است.وي هشدار مي دهد اکنون در زمينه تحقيق و توسعه در بخش فعاليت هاي فراساحلي، پايين تر از شاخص تحقيق و توسعه (R&D) قرار داريم؛ از اين رو بايد در اين حوزه کار بيشتري انجام دهيم؛ در مقابل نفت شيل با اينکه تنها 5 درصد از ذخاير نفت خام جهان را شامل مي شود، 20 درصد مقاله هاي فني و اختراعات بر صنعت شيل متمرکز است.به گفته وست، توجه به سهم تمرکز بر نوآوري هاي ديجيتال موضوعي ضروري و حياتي است، اگر به آنچه در نرخ IIR ارائه شده است، نگاهي بيندازيم، متوجه مي شويم که بسياري از اين فناوري ها مربوط به حوزه ديجيتال بوده است، حال اگر فعاليت ها در اين زمينه افزايش يافته بود، مي توانستيم شاهد بهبود و افزايش بيشتر نرخ IIR باشيم.براساس يافته هاي مرکز مشاوره تاندر سد انرژي، 21 درصد اختراعات در حوزه بالادستي، اختراعات و مقاله هاي مربوط به مباحث مختف ديجتال است، اما در بخش آب هاي بسيار عميق اين سهم به 17 درصد کاهش يافته است.
وست در اين باره مي گويد: با اين حال تنها درصد اندکي است، اما مي توانيم کارهاي بيشتري در حوزه ديجيتال براي فعاليت در آب هاي عميق انجام دهيم.وي ادامه مي دهد: اگر نگاهي به حوزه هايي که ديجيتال بر آنها متمرکز شده است، مانند رصد کردن، نگاهي بيندازيم، در مي يابيم که اکنون در نقطهاي قرار گرفته ايم که 70 درصد اختراعات عنصري ديجيتالي دارند؛ در موارد مربوط به فعاليت هاي زير دريا، اين رقم زير10 درصد است. در اينجا شاهد يک تناقض قابل توجه در بخش تحقيق و توسعه ديجيتالي کردن هستيم و اين به بخشي از آن صنعتي که شما در آن فعال هستيد، مربوط مي شود.مديرعامل مرکز مشاوره تاندر سد انرژي مي گويد: سرمايه گذاري در بخش فناوري هاي نو حوزه ديجيتال مي تواند فرصت قابل توجهي را براي تمايز ميان اپراتورهاي فردي فراهم کند، من شرکت ها را براساس اينکه کدام يک بهترين فناوري را در حوزه هايي مانند حفاري، توسعه و توليد و جمع آوري داده ها دارند، شرکت به شرکت رتبه بندي مي کنم.وست مي افزايد: سپس شما به عنوان سرمايه گذار مي توانيد انتخاب کنيد کدام شرکت را براي توسعه يک پروژه انتخاب کنيد و اينکه کدام شرکت نياز به تقويت ابتکارهاي خود در حوزه فناوري دارد.به گفته وي، زماني که خود فناوري موردنظر را در دسترس نداريد، بايد بهترين فناوري موجود را از زنجيره عرضه انتخاب کنيد يا اينکه چگونه اين موضوع بر بازگشت سرمايه شما تاثير مي گذارد؟ از اين رو، عوامل چند بعدي مي تواند بر روند توسعه پروژه تاثيرگذار باشد، مواردي مانند وسعت ميدان، نوع ذخاير و نحوه سرمايه گذاري در آن؛ همه اين موارد قابل توجه و بررسي است و مي تواند شرايط را تغيير دهد.وست مي گويد اگر ذخاير نفتي بسيار مرغوب با شرايط مالي و سرمايه اي عالي داريد، احتمال دارد بتوانيد از فناوري متوسط بهره گيريد و براي پروژه شما مطلوب هم باشد، اما در دنيايي که بحث هزينه هاي سرمايه اي بسيار اهميت دارد، اگر مي خواهيد ميداني متوسط را توسعه دهيد و بيشترين مقدار بازگشت سرمايه، بهترين نوع توسعه و نرخ بالاي IIR را داشته باشيد، بايد از فناوري بهتري بهره گيريد.
مترجم : عباس حاجي هاشمي