موزه بنزین خانه برگی از شناسنامه تهران
مشعل بنزين خانه خيابان سعدي تهران در چند دهه گذشته که نه حال و هواي قديم را داشت و نه سرش شلوغ مي شد، حالا جان تازه گرفته و نونوار شده و منتظر حضور گردشگران است تا از روزهاي قديم خود حکايت کند.
اين چند اتاق کوچک با نماي آجري مکاني ديدني شده که با در نظر گرفتن ابزار و دستگاه ها و تجهيزات و خودروهاي قديمي مرتبط با بنزين خانه و حمل و نقل بنزين، به موزه اي جذاب براي مردم تهران و ايران تبديل شده است.
اصلا فضاي اين موزه و همه آنچه در آن مي بيني و حتي موقعيتش در ايستگاه دروازه دولت تهران و کوچه فيات پر از نوستالژي است و وقتي به آن پيت هاي نفت دهه هاي 50 و 60 مي رسي، خاطرات قديمي تازه مي شود.
تهران روزهايي را پشت سر گذاشته که تعداد محدودي خودرو داشت و بنزين خانه ها هم تعدادشان به اندازه انگشتان يک دست نمي رسيد که آنها هم در مرکز تجارت و ترددهاي شهر بودند و به مرور با افزايش جمعيت، آدم ها و خودروهايشان تعداد بنزين خانه ها يا پمپ هاي بنزين امروزي زياد و زيادتر شد. تهران و مردمش روزي را بدون پمپ هاي بنزين تصور نمي کنند و اين جايگاه هاي سوخت جزو الزامات زندگي در شهر شده اند.
اما حالا تهران يک پمپ بنزين دارد که مثل ساير پمپ هاي بنزين شلوغ نيست، صف طولاني ندارد، بوي بنزين هم نمي دهد و در اتاق هايي با نماي آجر سه سانتي و با بخشي از آثار و ادوات عرضه سوخت در دهه هاي گذشته پر شده و منتظر حضور و بازديد شماست.
نخستين موزه بنزين صنعت نفت تهران که به همت و تلاش موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت بازسازي و آماده بهره برداري شده است، بعد از ظهر گرم يکم تيرماه در حالي که مهمانان زيادي از سه حوزه نفت، شهرداري تهران و سازمان ميراث فرهنگي حضور داشتند، افتتاح شد. اکبر نعمت الهي، مدير موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت به عنوان ميزبان در اين برنامه که حالا مي تواند ثمره تلاش هاي خود و همکارانش را در معرض ديد عموم قرار دهد و براي ساليان طولاني به يادگار بگذارد، در ابتداي اين مراسم، از همراهي و کمک شهرداري تهران و سازمان ميراث فرهنگي براي آماده سازي اين موزه تشکر کرد و گفت: امروز افتخار مي کنيم که توانسته ايم 124 نقطه صنعت نفت را به ثبت ملي برسانيم. علاوه بر اين 10 ابنيه ديگر براي ثبت داريم که اينها نيز در مرحله نهايي هستند.
او با اعلام اينکه يک تيم را براي ثبت اين اماکن در نظر گرفته ايم که با جمع آوري اسناد تاکنون 20 ميليون برگه سند از مکان هاي فراموش شده، جمع آوري شده است، گفت: با تلاش هاي صورت گرفته موفق شده ايم 10 هزار شي ميراثي صنعت نفت را شناسايي کنيم که در حال حاضر در حال مرمت و آماده سازي است و هدف اين بوده تا بتوانيم اين اسناد را در دسترس همگان قرار دهيم.
او با اشاره به ابتداي کار موزه ها که از سال 93 به صورت رسمي آغاز شده است، گفت: از همان زمان تصميم گرفتيم که بعد از 110 سال ديگر نگذاريم صنعت نفت به فراموشي سپرده شود، به همين دليل موزه ها را احيا کرديم و قصد داريم جلوي از بين رفتن ابنيه، ساختمان ها و تجهيزات صنعت نفت را که بعضا در محله اي نامناسبي نگهداري مي شوند، بگيريم. در حال حاضر با مطالعاتي که صورت گرفته براي ايجاد موزه هايي در تهران، مسجد سليمان و آبادان نيز برنامه ريزي داريم، اما اين موضوع را بايد اعلام کنم که در حال حاضر 28 موزه در ليست برنامه ها قرار دارد و توانسته ايم دو موزه را در آبادان به اتمام برسانيم و اين موزه، سومين موزه اي است که افتتاح شده و به مجموعه موزه هاي صنعت نفت پيوسته است.
او در عين حال اعلام کرد که اين مجموعه در تلاش است تا دو موزه ديگر را در کرمان و سبزوار نهايتاً تا پايان سال جاري به بهره برداري برساند و تعداد موزه هاي صنعت نفت را به پنج موزه افزايش دهد.
مدير موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت با اعلام اينکه کار اجرايي موزه بنزين خانه تهران از سال 96 آغاز شد، در توضيح درباره گذشته اين پمپ بنزين در تهران و آنچه در اين سال ها بر آن گذشته است، گفت: در سال 1317 زمين اين بنزين خانه خريداري و در سال 1319 ساختمان پمپ بنزين به اتمام مي رسد اما از سال 1374 به دليل عبور مترو از زير اين جايگاه عملاً جايگاه تعطيل مي شود و زمين آن هم به طور موقت در اختيار شهرداري تهران قرار مي گيرد و اين محل هم به فراموشي سپرده مي شود. در اين مدت با پيگيري هاي مجموعه پالايش و پخش و البته توجه شهرداري تهران اين زمين بازپس گرفته و آماده سازي آن شروع شد و شرکت مترو هم با يک کار هماهنگ و خوش سليقگي کمک کرد تا هواکشي راکه در اين محل بود، حذف کنيم و کار مرمت و بازپيرايي به خوبي پيش برود.
نعمت الهي با اشاره به تجهيزات و لوازم و ماشين آلاتي که در اين موزه قرار داده شده، گفت: تجهيزات متعددي در اين موزه به چشم مي خورد که يکي از آنها اتومبيل شهيد تندگويان است و ما تلاش کرده ايم تا مردم با مجموعه فعاليت هاي پمپ بنزين آشنا شوند و در اين مکان بتوانند تمام اجزاي پمپ بنزين، انواع سوخت ها و تجهيزات ديگر را از دهه ها قبل تا امروز مشاهده کنند.
نعمت الهي از شهردار منطقه 12 خواست تا برنامه اي براي ساماندهي کوچه فيات (کوچه اي که موزه پمپ بنزين و موزه عروسک ها در آن قرار دارد) داشته باشد.وي گفت: با گشايش موزه پمپ بنزين تصور مي کنم که موزه عروسک ها نيز از تنهايي در آمده باشد. روزهايي که در حال احيا و مرمت اين ساختمان بوديم، بازديدکنندگان زيادي داشتيم و بخصوص خارجي ها بسيار اشتياق نشان مي دادند که اميدواريم بتوانيم هرچه بهتر اين موزه را به مخاطبان عرضه کنيم.
موزه بنزین خانه جزو ارزش های تهران است
در مراسم افتتاح موزه بنزين خانه، پيروز حناچي، شهردار تهران صحبت هاي خود را درباره و يژگي هايي که يک شهر را براي شهروندان آن با ارزش و جاي ماندن مي کند، شروع کرد و گفت: ارزش هاي يک شهر تعداد صفحات شناسنامه يک شهر است، ارزش هايي که سير تحولات و تغييرات در جامعه را به نمايش مي گذارد. شايد عده اي در دوره اي ساختمان هاي بلند و برج هاي مسکوني و تجاري و مال ها را به عنوان ارزش هاي شهر معرفي کنند که البته براي جامعه امروز اجتناب ناپذير هم هستند، اما نمي توان اينها را به عنوان ارزش هاي يک شهر نام گذاشت و اگر اينطور شود، کار و مسؤوليت مسؤولان آن شهر را بيشتر خواهد کرد. حالا هم بسيار خوشحالم فضايي فراهم شده که مجموعه نفت يکي از ارزش هاي خود را براي ديدگان عمومي آماده کرده و با بازگشايي اين موزه تلاش مؤثري در ثبت يکي از صفحات شناسنامه خود و تهران داشته است.
او با بيان اينکه يکي از ارزش هاي مهم شهري مثل تهران همين پمپ بنزين باقي مانده از گذشته است، افزود: اولين پمپ بنزين که در چهارراه گمرک بود، متاسفانه به دليل غفلت مسؤولان از دست رفت و خراب شد، اما خوشبختانه اين پمپ بنزين حفظ شد و يک پمپ بنزين ديگر از آن دوران در خيابان 15 خرداد هنوز مشغول سرويس دهي به شهروندان است.
شهردار تهران از همه کساني که در اين حوزه تلاش مي کنند از جمله وزير و معاونان وزارت نفت و مسؤولان موزه تشکر کرد و گفت: اميدوارم در دوره معاصر از اين نگاه که صنعت را به بخش موزه اي تبديل کنيم، بتوانيم بهره مناسبي بگيريم و خاطرات خوبي از تهران را که در حقيقت هويت اين شهر است، باقي بگذاريم. از همين رو به نمايندگي از شورا و شهرداري تهران و مردم تهران از اين اقدام قدرداني مي کنم چراکه اين اقدام به خوبي برگ هاي شناسنامه صنعت نفت را ماندگار مي کند و از سوي ديگر توجه به يکي از جاذبه هاي حوزه نفت است و اين جاذبه ها را در تهران و شهرهاي مهمي مثل آبادان و مسجد سليمان افزايش مي دهد.
شهردار تهران با تاکيد بر تبديل فضاهاي صنعتي به فضاهاي قابل استفاده موزه اي گفت: يکي از روش هايي که بسيار مفيد و مؤثر بوده است، همين تبديل فضاهاي صنعتي به فضاهاي موزه اي است که تجربه هاي زيادي در دنيا به اين شکل وجود دارد و در ايران نيز فرهنگسراي بهمن و کارخانه آب جوي شمس را به عنوان تجربه داشته ايم.
حناچي تاکيد کرد: به عنوان شهردار تهران از وزارت نفت، بانک ملي و ارتش به دليل آنکه فضاهاي خود را به روي مردم باز کرده اند، قدرداني مي کنم و اميدوارم همه دستگاه ها برگه هاي شناسنامه اي هويت خود را حفظ کنند. بي ترديد امروز شهرهاي دنيا با اين ارزش ها با يکديگر رقابت مي کنند.
در ادامه اين مراسم، حاضران از فضاي داخلي موزه بنزين خانه و تجهيزات و لوازم مستقر در آن بازديد کردند.
نخستين موزه نفتي پايتخت و سومين موزه صنعت نفت کشور در خيابان انقلاب، تقاطع سعدي شمالي (جنب ايستگاه مترو دروازه دولت)، نبش کوچه فيات قرار گرفته است.
بازگشت پمپ بنزین قدیمی به خانواده نفت
امير وکيل زاده، مديرعامل شرکت ملي پخش فراورده هاي نفتي ايران هم در اين مراسم به عنوان يکي از حاميان شکل گيري اين موزه به خاطرات مشترک از اين پمپ بنزين در سال هاي دور اشاره کرد و گفت: خانه ما در سال هاي گذشته چند خيابان پايين تر از همين پمپ بنزين بود و به خوبي اين محله و اين پمپ بنزين را به ياد دارم که چطور تغييرات شهري باعث تعطيلي اين جايگاه شد و حالا از اينکه اين جايگاه تبديل به موزه شده و چنين فضايي به مجموعه نفت اضافه شده، خوشحال هستيم.
نفت الگویی برای سازمان های دیگر
محمد حسن طالبيان، مديرکل سازمان ميراث فرهنگي استان تهران هم با بيان اينکه در گذشته بيشتر آثار ثبتي را آثار تاريخي و باستاني تشکيل مي دادند اما حالا بخش زيادي از آثار با تنوع بسيار زياد در حوزه صنعت به ثبت مي رسند، گفت: بسياري از اين آثار مربوط به دوران دفاع مقدس و ايستگاه هاي خاص مربوط به صنعت نفت که درمحدوده هاي عملياتي جنگ و جبهه بوده اند، مي شود که جزو تاريخ اين کشور هستند. حتي به نظر ما مواردي مثل پالايشگاه آبادان با آن سابقه و اتفاقاتي که در آن رخ داده بايد جزو فهرست آثار جهاني قرار گيرد.
او با اشاره به ايجاد 28 موزه در حوزه صنعت نفت، اظهار اميدواري کرد که اين برنامه ريزي و تلاش وزارت نفت را ديگر دستگاه هاي اجرايي هم داشته باشند. طالبيان افزود: خوب است وزارت راه هم متولي کاروانسراها يا پل هاي مهم و تاريخي شود و از آنها حفاظت کند. البته وزارت نيرو برنامه هايي براي حفاظت از گنجينه هاي آب شروع کرده، اما لازم است اين برنامه ها جدي تر باشند. مهم اين است که اين نهضت حفاظت از ميراث تاريخي و فرهنگي شروع شده و مثل سابق ديگر منتظر سازمان ميراث فرهنگي نمي مانند.
او با بيان اينکه شهرداري تهران رويکرد مثبتي نسبت به حفاظت از آثار تاريخي دارد و خوب است که شهرداري هاي شهرهاي ديگر اين روحيه شهردار تهران را الگو قرار دهند، افزود: اگر اين زمين حفظ نمي شد و وزارت نفت هم براي تبديل آن به موزه اقدامي نمي کرد، زمين را مي فروختند و تخريب مي شد و ديگر ميراثي براي حافظه تاريخي مردم اين شهر باقي نمي ماند.