نگاهی به پتانسیل بازار کار صنعت پتروشیمی به بهانه روز کارگر
123 هزار شغل برای کل ایران
مشعلصنعت پتروشیمی در چند دهه گذشته ضمن گسترش همه جانبه در عرصه هاي مختلف، تنوع محصولات و ارائه خدمات در جاي جاي کشور و صادرات محصولات مختلف به کشورهای همسایه و منطقه و بخشهایی دیگر از بازارهای جهانی ، نقشي بي بديل در اقتصاد کشور و کمک به تحولات اقتصادي و به خصوص توسعه اشتغال کشور داشته است. این صنعت در ذیل صنعت بزرگ نفت در کشورمان توانسته تغییرات و توسعه ای درونی و خودکفا را رقم بزند و امروز به جایی برسد که بسیاری از نیازهای خود را در داخل کشور تامین کند. صنعت پتروشيمي به تنهایی و در ارتباط با صنایع تکمیلی ، تأمين کننده 11 صنعت پايين دستي خود است و به همین دلیل تاثیرگذاری بالایی در شاخصه های اقتصادی و به خصوص ضريب اشتغال دارد. این مجموعه های تولیدی و عملیاتی در هر مرحله از توسعه و تولید خود میزانی از خودکفایی و اثرگذاری را به همراه دارند و تعداد قابل توجهی از شرکت های و پیمانکاران و به طبع تعداد قابل توجهی از نیروی انسانی در سطوح مختلف را به کار می گیرد. روند رو به رشد و پر سرعت افتتاح واحدهای جدید در صنعت پتروشیمی می تواند اتفاق و شرایطی مستمر و امیدوار کننده برای نیروی کار در این صنعت باشد و این شرایط با توجه به افق پیش رو در جهش دوم و سوم با امیدواری صعودی ادامه دارد. اشتغال در صنعت پتروشیمی را می توان به نوعی اشتغال پايدار و بلند مدت در واحدهاي توليدي برشمرد که چه در مرحله ساخت و اجرا و چه در مرحله تولید، سهم قابل توجه خود را ایفا می کند. صنعت پتروشیمی در عبور از نیمه جهش دوم خود و شروع برنامه های جهش سوم ، افقی بلند مدت و روشن را در شهرهای عملیاتی و جنوبی و شهرهای پراکنده در نقاط دیگر کشور دارد که می تواند سهم قابل توجهی از رضایت بازار کار را فراهم کند. از نگاه دیگر عملکرد صنعت پتروشيمي در توسعه و روی ریل افتادن صنايع پايين دستي خود و چرخه هاي بعدي محصولات پليمري هم اهمیت زیادی دارد و می تواند ظرفيت هاي توليدي و اشتغالزايي را در سطوح مختلف به حرکت در بياورد. در همسویی با همین هدف بوده است که در مناطقی همچون ماهشهر، فاز دوم منطقه ويژه اقتصادي ماهشهر يا منطقه ويژه اقتصادي پارسيان در جهت تکمیل و اجرای صنايع پايين دستي و تکميلي پتروشیمی پيش بيني شده اند و مي توانند با نزديکي به مراکز توليد و بسياري از مولفه هاي زيرساختي زمينه توليد و اشتغال همزمان را فراهم کنند.
موج جدیدی از بازار اشتغال در صنعت پتروشیمی
طبق گزارش های شرکت ملی صنایع پتروشیمی حداقل 10 تا 12 ميليارد دلار طرح در صنعت پتروشيمي برای چند سال آینده و تا 1404 نهايي شده که در آستانه اجرا و یا در مرحله برنامه ریزی هستند و می توانند در کنار خود تعداد زیادی از طرح هاي مياني و پايين دستي پتروشيمي را همراه داشته باشند. بر این اساس در صورت فعال شدن این پروژه هاي صنعت پتروشيمي اشتغالزايي و درآمدزايي و سود خوبي برای این صنعت و کشور حاصل می شود. به این ترتیب و با توجه به زمان بندي که به عنوان جهش دوم در آن قرار داريم، بسياري از طرح ها و برنامه ريزي ها در دستور کار قرار دارند و در اين روند آنچه به شکلي پلکاني افزايش مي يابد، آمار اشتغال است. بر این اساس قرار است تا پایان سال ۱۴۰۰، ۲۷ طرح در قالب جهش دوم صنعت پتروشیمی به بهره برداری برسند و ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی به ۱۰۰ میلیون تن در سال برسد.بر اساس اعلام شرکت ملی صنایع پتروشیمی که بیش از ۸ میلیون تن محصول به صنایع پایین دستی عرضه می شود و این حجم محصول منجر به رونق و اشتغال بی نظیری در ۱۵ هزار بنگاه بزرگ و کوچک در پایین دست صنعت پتروشیمی در قالب ۳۳ انجمن و سندیکا است. او پیشتر اعلام کرده بود که حداقل 108 هزار نفر به طور مستقيم در مجموع طرح ها و مجتمع هاي توليدي پتروشيمي اشتغال دارند و قرار است اين رقم در سال 1400 به 123 هزار نفر برسد و بايد توجه داشت که عدد اشتغال غيرمستقيم عددي بيش از اين رقم است. معاون وزير نفت با بيان اينکه اشتغال زايي دغدغه دولت است، تصريح کرد: شرکت ملي صنايع پتروشيمي به دنبال اين است که سبد اشتغال را متنوع کند و از نيروهاي جوان و کارآمد در کنار افراد مجرب استفاده شود. در سال 99 مجتمع های پتروشیمی میاندوآب، کاوه ، لرستان ، کیمیا پارس خاورمیانه ، بوشهر ، لردگان ، سولفات پتاسیم پتروشیمی ارومیه، هگمتانه ، واحدهای الفین و گوگردزدایی پتروشیمی ایلام، بید بلند خلیج فارس ، واحد بازیابی اتان پتروپالایش کنگان افتتاح و آماده بهره برداری شدند و عملیات اجرایی طرح پتروشیمی اسلام آباد غرب و عملیات ساخت طرح پتروشیمی کیان آغاز شد. همچنین از مجموع 17 طرحی که قرار بود در سال 99 افتتاح شوند ، پنج طرح باقی مانده که بهار 1400 رسیده و قرار است طرح های پتروشیمی سبلان، فاز یک مسجدسلیمان، پارسیان سپهر، فاز یک آرتا انرژی و فاز نخست طرح پتروکیمیای ابن سینا به زودی به بهره برداری رسمی برسند و در این مجموعه ها نیز تعداد دیگری از نیروی های تحصیلکرده و نیروی کار ماهر بومی و غیر بودمی مشغول به کار شوند. در همه این مجموعه ها نیز تعداد قابل توجهی از مهندسان، نیروی کار ماهر و کارگران مشغول به کار شده اند که بخش زیادی از آنها طبق قانون و تاکیدهای وزارت نفت در بالادست از نیروهای بومی انتخاب شده اند. مسئله قابل توجه درباره این تعداد شغل ایجاد شده آن است که این پتانسیل محدود به یک جغرافیای خاص و محدود نبوده و می توان گفت با گسترگی فعالیتهای صنعت پتروشیمی، در کل کشور پراکنده شده است. همچنین باید توجه داشت که این برنامه های افتتاح و ادامه روند توسعه و تولید با وجود تحریم های گسترده، شرایط سخت اقتصادی و محدودیتهای سنگین به دلیل شیوع ویروس کرونا اتفاق افتاده و هنوز هم ادامه دارد. وزير نفت و مديرعامل شرکت ملي صنايع پتروشيمي در روزهاي کرونايي بر ادامه فعاليت واحدهاي توليدي و پروژه هاي اجرايي پتروشيمي تاکيد داشتند تا هيچکدام از اين پروژه ها متوقف و نيرويي از نيروهاي اين مجموعه ها تعديل و حذف نشوند. به عبارتي در شرايطي که بسياري از اقتصادهاي دنيا با خطر ورشکستگي رو به رو است، صنعت پتروشيمي توانسته است با فراز و نشيبي سخت همه دارايي هاي مادي و معنوي خود از جمله نيروي انساني خود را حفظ کند.
اشتغال بعلاوه جلوگیری از خام فروشی
آنچه امروز به عنوان جلوگیری از «خام فروشی» در صنعت پتروشیمی مطرح و اجرایی شده است، در پروسه ای حداقل دو دهه ای حاصل شده و همزمان جریانی از اشتغال و تولید و تحولات اقتصادی را به همراه داشته است. نهم دي ماه 99 و در روز گراميداشت صنعت پتروشيمي بيژن زنگنه، وزير نفت در ديدار حسن روحاني، رئيس جمهور با فعالان صنعت پتروشيمي در کنار گزارش مفصلي که ارائه شد، درباره آن صحبت کرد. وزير نفت با اشاره به برخي سياست هاي مورد تاکيد نظام مانند جلوگيري از خام فروشي، توسعه و اشتغال زايي گفت: عملکرد صنعت پتروشيمي کاملا در مسير تحقق اين سياست ها بوده است و راه اندازي هر واحد پتروشيمي نيز به توسعه بيشتر صنايع پايين دستي، ايجاد هزاران واحد فرعي و اشتغال زايي قابل توجه مي انجامد. حسن روحاني، رئيس جمهور هم گفت: براساس آمار ارائه شده در بهار و تابستان، روند اشتغال با وجود فشارها و تحريم ها در مسيري درست قرار داشته و وقتي اشتغال روند خود را به درستي طي کند، به معناي اين است که توليد در مسير درستي قرار گرفته است.
پتروشیمی مرجعی برای ظهور نیروی کار متخصص
صنعت پتروشیمی از جمله مجموعه هایی است که می توان گفت از صفر شروع کرد و حالا پس از گذشته سه دهه توانسته به نقطه ای از بالندگی و خوداتکایی در بخش های مختلف خوب برسد و یکی از زمینه های مهم این خوداتکایی، تلاش و مبارزه و تربیت مدیران و نیروی کار تحصیلکرده و شجاع بوده است. دامنه ریسک و اتفاقات پیش بینی نشده در این صنعت بسیار بالا بوده و چه بسیار مجموعه هایی که در این سالها به دلیل محاسبات اشتباه متوقف و روی زمین ماندند. در همین دوران مدیران و متخصصانی مجرب توانسته اند مجتمع های زیادی را دوباره زنده کننده و مگاپروژه های روی زمین مانده را در فاصله چند سال تبدیل به بزرگترین دستاوردها در یک شهر و استان و کشور کنند. به همین دلیل است که گفته می شود یکی از سرمایه های اصلی صنعت پتروشیمی نیروی انسانی متخصص و مدیریت نیروی کار در بخش های مختلف آن است. اگرچه در بخشهای مختلف صنعت نفت زمینه های خروج نیروی کار متخصص و ماهر به کشورهای منطقه و غربی را شاهد هستیم اما صنعت پتروشیمی به عکس در این سالها تبدیل به مجموعه ای شده که حتی مدیران بخش های دیگر صنعت نفت را هم به خود جذب کرده و توسعه روز افزون آن در بخش های علمی و فناوری ، توسعه و بازرگانی مدیران و متخصصان زیادی را در درون خود حفظ کرده است. نمونه چنین حضوری را می توان در حوزه تولید انواع کاتالیست های استراتژیک و وارداتی دید که در فاصله چند سال به مدد تلاش نیروی متخصص داخلی از واردات بخش قابل توجهی از آنها بی نیاز شده ایم و این روند همچنان ادامه دارد.