عید فطر؛ جشن بندگی
ماه مبارک رمضان، دعوت خداوند به ضیافتی برای تناول از مائده تقواست و پایان این مهمانی، عید فطر است. عید فطر نماد یک ماه بندگی است و روز جشن رضایت خدا از بنده است. رضایت خدا از بنده، از بالاترین نعمت های الهی است. مسلمانان در پایان ماه مبارک رمضان که ماه عبودیت، بندگی و ضیافت خداوند است از اینکه توفیق درک این روزها و این ماه عزیز به آنان عطا شده بار دیگر از این لطف بیکران خداوند سپاسگزاری می کنند. در مطلب پیش رو کوشیده ایم تا گوشه ای از حکمت و زیبایی این عید بزرگ را نشان دهیم. عید فطر؛ روز عیدی گرفتن روزه دارانی است که در میهمانی خداوند حاضر شده و شب های قدر را درک کرده اند و با تلاوت قرآن و خواندن دعا دست های خود را به طرف آسمان بلند کرده اند و از خداوند آمرزش طلبیده اند. در فضیلت این روز همین بس که خداوند در قرآن کریم می فرماید: «من پاداش مومنانی را که در ماه رمضان روزه گرفتند و به نماز ایستادند، خرسندی و آمرزش خودم قرار دادم».
جشن بازگشت به فطرت پاک انسانی
فطر؛ جوشش چشمه سار حقیقت و برگشت به فطرت پاک انسانی است. فطرت انسان، به مانند آبی پاک و زلال که از چشمه فوران می کند، جوشش دارد. آبی که از سرچشمه فوران می کند، لحظه به لحظه اش نو و تازه است. عید؛ هم که از کلمه عود به معنای بازگشت دوباره است، یعنی لحظه به لحظه تازه و نو شدن. کسانی که همواره بر فطرت خود عمل می کنند، لحظه به لحظه عید دارند، چراکه آنان هر لحظه با یک تجلی تازه از حق روبه رو هستند. اما کسانی که در طول سال بر اثر ارتکاب گناه، دچار آلودگی های ظاهری و باطنی برخلاف فطرت شده و از حقیقت خویش دور شده اند، خداوند با عطا کردن فرصتی بسیار مهم و معنوی همچون ماه مبارک رمضان، زمینه سعادتمندی آنان را فراهم می سازد. در این ماه، بندگانِ روزه دار، با برقراری ارتباطات پی درپی با خدا؛ روح و جان خود را به فطرت اولیه خویش نزدیک می کنند. آنان در ماه رمضان، با امساک و خودداری از مُفْطِرات (مُبطِلات روزه) قلبشان را به نور ایمان روشن تر می کنند. این روشنایی، سبب قوی شدن اراده آنان در مقابله با گناهان می شود. حال، نور و قدرت حاصل از اطاعت خدا، فطرتشان را به سپری نیرومند، در برابر آتش جهنم می سازد. به این ترتیب؛ روزه داران پایان ماه مبارک رمضان، روز بازگشت انسان به فطرت حقیقی خویش را با نام عید فطر جشن می گیرند.
یک ماه بندگی
بی شک هر روزى که انسان در آن گناه نکند و از صبحگاهان تا آخر شب از معصیت پروردگار، آن روز برایش عید محسوب می شود و به این ترتیب ما می توانیم تمام ایام سال را ایام عید خود قرار دهیم. در باب حکمت جشن و شادی در روز عید فطر، باید به بیان نورانی امام علی(ع)در این زمینه اشاره کرد که فرمود: «امروز، عید است برای کسانی که روزه آنان قبول شده و به سعی آنها پاداش داده شده و گناهانشان بخشوده شده است. امروز برای ما عید است و هر روزی که در آن معصیت خداوند را نکنیم، آن روز هم برای ما عید است».
دلتنگی در فراق امام عصر(عج)
لطیف ترین تعبیر درباره بازگشت به سوی خداوند و لقا و دیدار با او در آیه 6 سوره انشقاق آمده که خطاب به انسان می فرماید: «یا أَیهَا الْإِنْسَانُ إِنَّک کادِحٌ إِلَى رَبِّک کدْحًا فَمُلَاقِیهِ: ای انسان تو در حرکت و تکاپو هستی و سرانجام این تلاش این است که با پروردگار خود ملاقات خواهی کرد». روز عید فطر تجلی این حقیقت و معرفت دینی است. معرفتی که پیشوایان الهی، عید فطر را از این منظر مورد توجه قرار داده اند. امام علی(ع) روز عید فطر خطبه خواند و چنین فرمود: «ای مردم این روز شما، روزی است که به نیکوکاران ثواب و پاداش داده شده و گناهکاران در آن زیان می بینند. این روز، شبیه ترین روز به روز قیامت شماست. پس با خروج از منازل خود به سوی مصلاهایتان یاد کنید از خروج از قبرها به سوی پروردگارتان و با ایستادن در محل نماز(عید)، یاد کنید از وقتی که در قیامت در پیشگاه خداوند ایستاده اید و با بازگشت از محل نماز به منازل خود، یاد کنید از آن زمانی که به بهشت یا دوزخ باز می گردید».
برترین فضیلت ماه مبارک رمضان ، نزول قرآن در این ماه بوده است. قرآن در آیه 158 سوره بقره، ماه رمضان را چنین معرفی می کند: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدی لِلنَّاسِ وَ بَیناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ؛ ماه رمضانی که در آن قرآن نازل شده است برای هدایت انسان ها همراه با دلایل روشن و نیروی فرق گذار بین حق و باطل است»
همچنین خداوند در آیه 82 اسرا، فلسفه نزول کتاب خود را اینگونه بیان داشته است: «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَه لِّلْمُؤْمِنِینَ وَلَا یزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلَّا خَسَارًا؛ ما از قرآن آنچه مایه شفای دردهای مؤمنان و نیز رحمت برای آنان است فرو فرستاده ایم و این قرآن برای ستمگران جز مایه زیان چیز دیگری نیست».
در پایان باید به این نکته اشاره کرد که حقیقت عید فطر، جشن راهیابی به مسیر هدایت و تشخیص حق از باطل است. همچنان که عید رحمت و مهربانی و برقراری دوستی با خداوند متعال است.
دعای ویژه امام سجاد(ع) درباره ماه رمضان
وداع با ماه خیر و برکت
ماه رمضان رو به پایان است و اندوه را برای همگان، چه کسانی که آن را قدر دانسته اند و چه افرادی که این فرصت را سوزانده اند، به همراه دارد. امام سجاد(ع) برای وداع با این ماه دعایی دارند که در صحیفه سجادیه در بخش دعای چهل و پنجم آمده است. متن عربی به همراه ترجمه فارسی این دعای شیرین و سراسر عرفانی را می خوانید:
السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَكْبَرَ، وَ يَا عِيدَ أَوْلِيَائِهِ. * السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَكْرَمَ مَصْحُوبٍ مِنَ الْأَوْقَاتِ، وَ يَا خَيْرَ شَهْرٍ فِي الْأَيَّامِ وَ السَّاعَاتِ. * السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ قَرُبَتْ فِيهِ الْآمَالُ، وَ نُشِرَتْ فِيهِ الْأَعْمَالُ. * السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ قَرِينٍ جَلَّ قَدْرُهُ مَوْجُوداً، وَ أَفْجَعَ فَقْدُهُ مَفْقُوداً، وَ مَرْجُوٍّ آلَمَ فِرَاقُهُ. * السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ أَلِيفٍ آنَسَ مُقْبِلًا فَسَرَّ، وَ أَوْحَشَ مُنْقَضِياً فَمَضَّ * السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ مُجَاوِرٍ رَقَّتْ فِيهِ الْقُلُوبُ، وَ قَلَّتْ فِيهِ الذُّنُوبُ. * السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ نَاصِرٍ أَعَانَ عَلَى الشَّيْطَانِ، وَ صَاحِبٍ سَهَّلَ سُبُلَ الْإِحْسَانِ * السَّلَامُ عَلَيْكَ مَا أَكْثَرَ عُتَقَاءَ اللَّهِ فِيكَ، وَ مَا أَسْعَدَ مَنْ رَعَى حُرْمَتَكَ بِكَ! * السَّلَامُ عَلَيْكَ مَا كَانَ أَمْحَاكَ لِلذُّنُوبِ، وَ أَسْتَرَكَ لِأَنْوَاعِ الْعُيُوبِ! * السَّلَامُ عَلَيْكَ مَا كَانَ أَطْوَلَكَ عَلَى الْمُجْرِمِينَ، وَ أَهْيَبَكَ فِي صُدُورِ الْمُؤْمِنِينَ! * السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ لَا تُنَافِسُهُ الْأَيَّامُ. * السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ شَهْرٍ هُوَ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ * السَّلَامُ عَلَيْكَ غَيْرَ كَرِيهِ الْمُصَاحَبَةِ، وَ لَا ذَمِيمِ الْمُلَابَسَةِ * السَّلَامُ عَلَيْكَ كَمَا وَفَدْتَ عَلَيْنَا بِالْبَرَكَاتِ، وَ غَسَلْتَ عَنَّا دَنَسَ الْخَطِيئَاتِ * السَّلَامُ عَلَيْكَ غَيْرَ مُوَدَّعٍ بَرَماً وَ لَا مَتْرُوكٍ صِيَامُهُ سَأَماً. * السَّلَامُ عَلَيْكَ مِنْ مَطْلُوبٍ قَبْلَ وَقْتِهِ، وَ مَحْزُونٍ عَلَيْهِ قَبْلَ فَوْتِهِ. * السَّلَامُ عَلَيْكَ كَمْ مِنْ سُوءٍ صُرِفَ بِكَ عَنَّا، وَ كَمْ مِنْ خَيْرٍ أُفِيضَ بِكَ عَلَيْنَا * السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى لَيْلَةِ الْقَدْرِ الَّتِي هِيَ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ * السَّلَامُ عَلَيْكَ مَا كَانَ أَحْرَصَنَا بِالْأَمْسِ عَلَيْكَ، وَ أَشَدَّ شَوْقَنَا غَداً إِلَيْكَ. * السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى فَضْلِكَ الَّذِي حُرِمْنَاهُ، وَ عَلَى مَاضٍ مِنْ بَرَكَاتِكَ سُلِبْنَاهُ.
سلام بر تو ای بزرگ ترین ماه خدا! و ای عید دوستانش! * سلام بر تو ای گرامی ترین همنشین از میان اوقات! و ای بهترین ماه، در ایام و ساعات! * سلام بر تو، ماهی که در آن، آرزوها و حاجات، به برآورده شدن نزدیک است؛ و اعمالی که موجب خشنودی خداست، در آن پخش شده. * سلام بر تو، ای همنشینی که هنگام موجود بودن، منزلتش بزرگ؛ و وقت مفقود شدن، فقدانش دردناک؛ و مایه امیدی که دوری اش، رنج آور است. * سلام بر تو همدمی که چون رو کند، مونس گردد و مسرور و شاد کند و زمانی که سپری شود، به وحشت اندازد و دل ها را به درد آورد. * سلام بر تو، همسایه ای که دل ها در آن نرم و گناهان در او کم شد. * سلام بر تو یاوری که ما را در مبارزه با شیطان، یاری داد؛ و رفیقی که راه های احسان را هموار و آسان ساخت. * سلام بر تو؛ چه بسیارند آزادشدگان خدا در تو و چه خوشبخت است کسی که احترامت را برای وجود خودت، رعایت کرد. * سلام بر تو؛ چه بسیار گناهان را محو کردی و چه بسیار عیب ها را پوشاندی. * سلام بر تو؛ چه طولانی بودی بر گناهکاران و چه با هیبت بودی در قلوب اهل ایمان. * سلام بر تو؛ ماهی که تمام زمان ها، قدرت رقابت با او را ندارند. * سلام بر تو؛ ماهی که نسبت به هر کاری، مایه سلامتی است. * سلام بر تو که مصاحبت و هم نشینی اش ناپسند و معاشرتش نکوهیده نیست. * سلام بر تو، چنانکه با برکات بر ما وارد شدی و چرک خطاها را از ما شستی. * سلام بر تو که وداع با تو، نه از باب خستگی و فراغت از روزه ات، نه به خاطر ملالت است. * سلام بر تو که قبل از آمدنش خواستارش بودیم و پیش از رفتنش بر او اندوهگینیم. * سلام بر تو؛ چه بدی ها که به سبب تو از ما برطرف شد و چه خوبی ها که به وسیله تو بر ما فرو ریخت. * سلام بر تو و بر شب قدری که از هزار ماه بهتر است. * سلام بر تو که دیروز، نسبت به تو چه خواستار و آرزومند بودیم و فردا به سوی تو، چه بسیار شوق داریم. * سلام بر تو و بر فضیلتت که از آن محروم شدیم و بر برکات گذشته ات که از ما گرفته شد.
عید فطر در کلام رهبر معظم انقلاب
هر عید فطری، برای انسان مسلمان آگاه هوشیار، میتواند یک روز عید حقیقی باشد. روز شروع دوباره زندگی معنوی و روحی؛ مثل بهار برای گیاهان و درختان. انسانی که ممکن است در طول سال دچار انواع آلودگی های و گناهان شود و انسانی که بر اثر هوای نفس و خصلت ها و صفات زشت، خود را تدریجا از ساحت رحمت الهی دور کرده است، هر سال از طرف پروردگار عالم از یک فرصت استثنایی برخوردار میشود و آن فرصت، ماه مبارک رمضان است. در طول ماه رمضان، دل ها نرم میشود، روح ها تلألو و درخشندگی پیدا میکند، انسان ها آماده قدم نهادن در وادی رحمت خاصه الهی میشوند و هر کس به قدر استعداد، همت و تلاش خود، از ضیافت عظیم الهی برخوردار میگردد. بعد از آنکه این ماه مبارک به پایان رسید، روز شروع سال جدید، روز عید فطر است. یعنی روزی که انسان میتواند با استفاده از دستاوردهای ماه رمضان، راه مستقیم الهی را پیش گیرد و از کجراههها پرهیز کند.
بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب در خطبه های
نماز عید فطر 11/12/1377