گسترش مرزهای دیپلماسی انرژی ایران
وزیر نفت: برای همکاری های گازی در منطقه و جهان آماده ایم
توسعه دیپلماسی انرژی و همکاری های ایران با کشورهای همسایه به عنوان یکی از برنامه های جواد اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم از نخستین روزهای کاری وی در اوایل شهریورماه در دستور کار قرار گرفته و حاصل جمع این سیاست راهبردی، دستاوردهای مختلف با کشورهای همسایه از روسیه تا قطر و عمان و ترکمنستان و حتی آمریکای لاتین بوده؛ به طوری که باید گفت با رویکرد همگرایی منطقه ای دولت سیزدهم، الگویی مهم و متفاوت از همکاری ها در حوزه دیپلماسی انرژی محقق شده است و افق های روشنی پیش رو دارد.
افزایش 2 برابری سوآپ گاز
سفر اخیر وزیر نفت به آذربایجان که برای شرکت در بیست وهفتمین نشست مجمع انرژی باکو و بیست وهفتمین نمایشگاه بین المللی نفت و گاز کاسپین (هفته انرژی باکو) انجام شد، با توجه به منافع مختلف و مشترک دو کشور در بخش های متنوع از خزر تا موضوع تأمین پایدار گاز منطقه نخجوان و سوآپ گاز ترکمنستان و افزون بر آن عضویت هر دو کشور در ائتلاف اوپک پلاس و جی ئی سی اف، اهمیت زیادی دارد، آنگونه که در سفر اخیر جواد اوجی به این کشور درباره ضوابط اجرایی افزایش سوآپ گاز، توسعه یکپارچه بلوک ها و میدان های مشترک حوزه خزر، تبادلات برق و زمینه های مشترک همکاری دو کشور گفت وگو و درباره این موارد تفاهم نامه هایی امضا شد.
رویکرد متفاوت ایران درحوزه انرژی
بررسی روابط انرژی میان ایران و آذربایجان نیز بیانگر رویکرد متفاوت و مهم کشورمان به باکو بوده است. از جمله آنکه در دیدارهای دیپلماسی وزیر نفت دولت سیزدهم ترافیک رفت و آمدهای مقام های دو کشور به ویژه آذربایجان به ایران به چشم می خورد. از سطح معاون نخست وزیر جمهوری آذربایجان تا هیئتی از جمهوری آذربایجان به ریاست رونق عبدالله یف، مدیرعامل شرکت ملی نفت آذربایجان (سوکار) که در دیدارهای خود بر توسعه مناسبات انرژی و تحکیم همکاری ها در حوزه دریای خزر بحث و تبادل نظر داشتند.
طبق اعلام جواد اوجی در سفر اخیر او با دولتمردان آذربایجان توافق شد میدان های مشترک ایران و آذربایجان در قالب یک کمیته مشترک مورد بررسی و مطالعه برای توسعه قرار گیرد و درباره توسعه میدان های مشترک انرژی در دریای خزر در قالب کمیته مشترک توافق هایی انجام شد. همچنین با توجه به توانمندی شرکت های ایرانی در بحث فنی و مهندسی انرژی مقرر شد در توسعه میدان های نفتی و گازی از ظرفیت پیمانکاران ایران استفاده شود. مجموعه همکاری هایی که در کنار نقش آفرینی مهم ایران در بازار انرژی می تواند به توسعه پایدار در منطقه منجر شود.
با این حال نقطه عطف و گشایش فصل تازه روابط میان دو کشور از منظر دیپلماسی انرژی، امضای قرارداد سوآپ گاز بوده است که کارشناسان آن را گامی مهم و استراتژیک در این عرصه اعلام کردند. می توان گفت که روابط آذربایجان و ایران پس از دیدار روسای جمهوری در حاشیه اجلاس سازمان همکاری های اقتصادی در عشق آباد، شتاب جدیدی گرفت و پس از آن بود که تصمیم برای فعال سازی گفت وگوهای اقتصادی دو جانبه اخذ شد و در سفر اخیر اوجی به باکو، ایران و جمهوری آذربایجان تفاهم نامه افزایش دو برابری سوآپ گاز ترکمنستان از خاک ایران به مقصد آذربایجان را امضا و براساس این تفاهم نامه، دو طرف توافق کردند حجم گاز انتقالی سالانه ترکمنستان به جمهوری آذربایجان به وسیله خطوط ایران را دو برابر کنند. این قرارداد به صورت حجمی است و ایران به عنوان هزینه سوآپ (Swap Fee) بخشی از گاز انتقالی را برمی دارد.
گام نخست این اقدام مهم آذرماه پارسال در حاشیه سران اکو سه کشور ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان رقم خورد و با حضور رؤسای جمهوری ایران و جمهوری آذربایجان در ترکمنستان و در حاشیه نشست سران سازمان همکاری های اقتصادی (اکو) امضا شد و طرفین توافق کردند سالانه 1.5تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را به جمهوری آذربایجان سوآپ کنند. این قرارداد که پس از پنج سال توقف مبادلات گازی ایران و ترکمنستان امضا شد، به افزایش پایداری شبکه گاز در شمال شرق ایران منجر می شود و مسیر ایران را برای تبدیل شدن به قطب انرژی منطقه هموارتر می کند. امکان افزایش حجم این قرارداد در آینده نیز وجود خواهد داشت. قرارداد سوآپ ۱۱ دی ماه (۱۴۰۰) عملیاتی شد و دستاوردهای ممتازی برای ایران به همراه داشت و وزارت نفت دولت سیزدهم توانست با فعال کردن ظرفیت های دیپلماسی انرژی، تنها سه ماه پس از استقرار دولت، نخستین گام مهم را در باز کردن مسیرهای مسدود شده بردارد و قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از مسیر ایران را که پنج سال پیش مسدود شده بود، احیا کرد.
پس از آن جواد اوجی ۱۸ دی ماه در سفرهیئت ترکمنی به ریاست رشید مردوف، معاون رئیس کابینه وزرا و وزیر امور خارجه ترکمنستان اعلام کرد: «زیرساخت کافی برای واردات و سوآپ گاز وجود دارد و ایران برای انتقال ۴۰ میلیون مترمکعب گاز در روز یا ۱۰ تا ۱۵ میلیارد مترمکعب در سال آمادگی دارد.» اقدام مهمی که در سفر اوجی به ثمر نشست و نمایاگر نقش آفرینی مهم ایران در بازار فعلی انرژی خواهد بود.
توافق سه جانبه سوآپ گازی از نگاه تحلیگران فرصتی را برای ایران فراهم خواهد کرد تا باکو از ظرفیت های موجود ایران برای بازار گاز اروپا بهره برداری کند، هرچند اتصال به بازار گاز اروپا، پروژهای است که در ایران نیز در دولتهای مختلف پیگیری شده است، اما هیچ کدام از آنها نتوانستند به این هدف دست یابند. اهمیت این مساله با توجه به تنش های اوکراین و روسیه و تامین انرژی دیگر کشورها اهمیتی دوچندان داشته است.
مطابق گزارش دبیرخانه مجمع کشورهای صادرکننده گاز، سهم گاز در سبد انرژی جهان تا سال ۲۰۵۰ از ۲۳ درصدکنونی به ۲۷ درصد افزایش خواهد یافت. در حالی که عرضه کنندگان گاز مشخص و محدود هستند؛ تقاضای این سوخت که به دلیل کمتر آلاینده بودن آن محبوبیت بالایی دارد، روز به روز در حال افزایش است؛ همین موضوع سبب افزایش تقاضا و محدودیت عرضه شده است. در چنین فضایی نمی توان از ظرفیت های ایران به عنوان دومین کشور دارنده ذخایر گازی جهان پس از روسیه چشم پوشی کرد.
آمادگی ایران برای گسترش تجارت گاز با جهان
آنگونه که وزیر نفت در همایش بین المللی انرژی جمهوری آذربایجان در سخنرانی خود در جمع وزرا و نمایندگان حدود ۳۰ کشور جهان با اشاره به موفقیت های ایران در بحث تولید نفت و گاز، این نکته را گوشزد کرد که دنیا تشنه انرژی است.
وزیر نفت کشورمان در فضای کنونی انرژی جهان، برای همکاری در همه بخش های توسعه، تجارت و انتقال نفت و گاز به کشورهای جهان و منطقه اعلام آمادگی کرد.
او البته با تاکید بر اینکه تحریم مانع پیشرفت صنعت نفت ایران نشد، این موضوع مهم را یادآوری کرد که ایران می تواند بخشی از نیازهای انرژی جهان را تأمین کند.
اوجی گفت: تحریم کنندگان تصور می کنند با ابزار تروریستی تحریم می توانند مانع توسعه و پیشرفت ایران شوند، اما این تحریم ها شمشیری دولبه است که گریبانگیر خودشان شده است.
وزیر نفت با یادآوری اینکه ایران یکی از بزرگ ترین ظرفیت های گازی جهان را در اختیار دارد و ذخایر گاز ایران حدود ۳۴ تریلیون مترمکعب است و می تواند بخش مهمی از نیاز جهان را تأمین کند، افزود: ما هم اکنون امکان تولید روزانه یک میلیارد مترمکعب گاز را داریم، ظرفیت تولید نفت ما نزدیک به ۴ میلیون بشکه در روز و ظرفیت تولید سالانه محصولات پتروشیمی هم حدود ۹۲ میلیون تن است. ظرفیت تولید گاز ما باید در هشت سال آینده به ۱. ۴ میلیارد مترمکعب در روز برسد، دنیا تشنه انرژی است و ایران می تواند بخشی از این نیاز را تأمین کند. جمهوری اسلامی ایران آمادگی پذیرش سرمایه گذاری در تولید و تجارت گاز را دارد. ایران در چهارراه ترانزیت انرژی جهان قرار گرفته است، ضمن آنکه در شمال ایران تولیدکنندگان بزرگی چون روسیه و ترکمنستان قرار دارند و در جنوب نیز قطر گرفته است و ما ظرفیت انتقال این منابع عظیم به بازارهای مصرف را هم در اختیار داریم.
اوجی با اشاره به لزوم بهره مندی مردم جهان از نعمت انرژی گفت: جمهوری اسلامی ایران می خواهد همه مردم جهان از این نعمت خداوندی بهره مند شوند و با زیرساخت های خوب و قوی، آمادگی کشور را برای همکاری در همه بخش های توسعه، تجارت و انتقال نفت و گاز به کشورهای جهان و منطقه اعلام می کنیم.