گزارشی از روند تکامل و توسعه در پالایشگاه آبادان
جان تازه در رگ های قدیمی ترین پالایشگاه کشور
مشعل پالایشگاه آبادان در زمره نخستین پالایشگاه های خاورمیانه است که هم اکنون با ظرفیت پالایش روزانه 400 هزار بشکه نفت خام، بزرگترین پالایشگاه ایران به شمار می رود و برای بهبود فرایندهای پالایشی خود، برنامه طرح توسعه را در دستور کار دارد. یکی از برنامه های وزارت نفت در دولت سیزدهم، توجه بیشتر به توسعه افزایش ظرفیت پالایشی کشور، استفاده از ظرفیت تکمیل طرح های توسعه ای و احداث پالایشگاه های جدید با ظرفیت قابل قبولی در روز است. یکی از این طرح های توسعه ای، مختص به پالایشگاه آبادان است که در سه فاز طراحی شده، به گونه ای که فاز مطالعاتی آنها پایان یافته و بخشی از آن در حال اجراست. جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران نیز بتازگی از بهره برداری طرح تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان تا پایان شهریورماه خبر داد ه و گفته است: «با اجرای طرح توسعه ای در پالایشگاه آبادان، در این مرحله ظرفیت پالایشگاه تثبیت می شود و در فاز بعد، افزایش ظرفیت ایجاد خواهد شد.» اهمیت این موضوع، دستمایه گزارشی شده است از روند تکامل پالایشگاه آبادان و اجرای طرح های توسعه افزایش ظرفیت که در ادامه می خوانید.
طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان، در اصل طرح نوسازی و تولد یک پالایشگاه جدید از دل پالایشگاه موجود است که موجب ارتقای کیفیت محصولات تولیدی در این پالایشگاه می شود. در فاز نخست طرح توسعه این پالایشگاه، ظرفیت واحد تقطیر 85 از 130به 180 هزار بشکه در روز افزایش یافت. واحد تقطیر در خلأ 200 با ظرفیت 70 هزار بشکه در روز و واحد کاهش گرانروی نیز با ظرفیت 25 هزار بشکه در روز با هدف کاهش نفت کوره و تأمین خوراک واحد کت کراکر در سال 1384 به بهره برداری رسید.
فاز دوم طرح توسعه و تثبیت افزایش ظرفیت پالایشگاه آبادان، به طرح تثبیت ظرفیت کنونی و ارتقای کیفیت محصولات تولیدی این پالایشگاه اختصاص دارد. در این پروژه، واحدهای تقطیر در اتمسفر و خلأ و واحدهای تصفیه بنزین، نفت سفید، نفت گاز، گوگرد سازی، احداث مجتمع کت کراکر دوم، افزایش بنزین و دیگر واحدهای جانبی احداث می شود. این پروژه هم اکنون با پیشرفت قابل توجهی روبه روست و به گفته مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران تا پایان شهریور امسال به بهره برداری خواهد رسید.
این فاز معروف به طرح «توسعه و تثبیت ظرفیت» با هدف تثبیت ظرفیت و کیفی سازی محصولات تولیدی پالایشگاه آبادان است که با اجرای آن، واحدهای قدیمی و فرسوده جمع آوری می شوند و پالایشگاه آبادان دارای محصولات نفتی با ارزش افزوده بالا و منطبق با استانداردهای EURO V می شود.
فاز سوم، احداث مجتمع کت کراکر والکیلاسیون، ایزومریزاسیون بوتان و نوسازی واحد اسید را شامل می شود که هدف از آن، تولید بیشتر بنزین و کاهش نفت کوره است. میزان تولید بنزین پس از اجرای این پروژه 6 میلیون لیتر در روز افزایش خواهد یافت .
استفاده از منابع داخلی
طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان مهر 1400 با پیشرفت 60 درصدی در بخش ساخت، به شرکت ملی مهندسی ساختمان نفت ایران تحویل شد و اکنون پیشرفت قابل توجهی کرده است. در زمان واگذاری طرح مزبور به این شرکت، گام های اصلی برای تکمیل واحدهایی از جمله تصفیه ای و بنزین سازی باقیمانده از قبل، با سرمایه گذاری حدود ۱.۶ تا ۱.۷ میلیارد یورو برداشته شد.
فرهاد احمدی، مدیرعامل شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران در این باره گفته است: «در تکمیل مرحله دوم توسعه پالایشگاه آبادان، منتظر منابع خارجی نخواهیم ماند و منابع مالی آن از داخل تأمین خواهد شد.» بر این اساس، برای نخستین بار تکمیل مرحله دوم توسعه پالایشگاه آبادان از محل فروش تولیدات پالایشگاه در شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی ایران تأمین مالی می شود و کار با ورود به مرحله دوم طرح ادامه می یابد.در گام دوم طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان نیز با یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون یورو سرمایه گذاری می شود.
ظرفیت 360 هزار بشکه ای
مرحله نخست واحد تقطیر طرح توسعه پالایشگاه آبادان، به منظور ارتقای کیفیت محصولات تولیدی و نوسازی این پالایشگاه با ۸۶ درصد پیشرفت فیزیکی در حال اجراست و پیش بینی می شود کل این پروژه تا پایان سال ۱۴۰۱ به بهره برداری برسد. با اجرای این طرح در عمل افزایش ظرفیتی در پالایشگاه آبادان اتفاق نمی افتد؛ بلکه هدف طرح تثبیت ظرفیت و بهبود کیفیت فراورده های پالایشگاه آبادان شامل واحد تقطیر ۲۱۰ هزار بشکه ای در روز است که جایگزین واحد تقطیر قدیمی خواهد شد.
با توجه به ساخت و راه اندازی واحد تقطیر ۱۵۰ هزار بشکه ای موجود، ظرفیت کل پالایشگاه پس از احداث واحد تقطیر جدید در ۳۶۰ هزار بشکه (۱۵۰+۲۱۰) در روز تثبیت خواهد شد. افزون بر تثبیت ظرفیت پالایشگاه در ۳۶۰ هزار بشکه، همه محصولات حاصل از پالایش ۳۶۰ هزار بشکه در فاز ۲ در واحدهای هیدروژنی تصفیه می شوند و استاندارد فراورده های تولیدی به یورو ۵ ارتقا می یابد.
در بخش اول فاز ۲ پالایشگاه آبادان، واحدهای تولید هیدروژن HPU، هیدروکراکر HCU، گاز مایع LPG، واحد تقطیر نفت خام، واحد تقطیر خلأ CDU/VDU و واحدهای یوتیلیتی و تأسیسات جانبی با سرمایه گذاری بیش از بر ۱.۲۶ میلیارد دلار احداث می شود.
در بخش دوم فاز ۲ واحدهای تصفیه هیدروژنی و بنزین سازی شامل CCR ،NHT ،ISOM ،GHT ،KHT و واحدهای یوتولیتی و تأسیسات جانبی مربوطه با سرمایه گذاری حدود ۱.۷ میلیارد دلار ساخته خواهد شد. بر این اساس، با تکمیل بخش اول فاز ۲ پالایشگاه آبادان در سال ۱۴۰۱، اجرای عملیات بخش دوم بلافاصله آغاز خواهد شد .
احمد فرزانه، مجری طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان در این باره می گوید: «آغاز عملیات در تیر سال 1396 بوده و مدت پیمان ۱۷ ماه تمدید شده است. واحدهای اصلی فاز ۲ شامل هیدروکراکر به ظرفیت ۴۲ بشکه، واحد تصفیه هیدروژنی نفتا به ظرفیت ۶۵ هزار بشکه، واحد بازیابی گوگرد به ظرفیت ۵۶۰ تن، واحد تقطیر نفت خام به ظرفیت ۲۱۰ هزار بشکه، واحد تقطیر خلأ به ظرفیت ۱۰۰ هزار بشکه، واحد بازیابی گاز مایع به ظرفیت ۱۶.۷۵ هزار بشکه و... خواهد بود. با اجرای این طرح، روزانه ۴۶۰ تن پروپان، ۱۵.۷ هزار بشکه بوتان، ۶۰ هزار بشکه بنزین، ۶۵.۸ هزار بشکه گازوییل و حدود ۵۳ هزار بشکه برش های سنگین نفت تولید می شود.»
گفتنی است، ۷.۵ درصد از محصولات تولیدی پالایشگاه جدید آبادان شامل گاز مایع ، ۱۰ درصد محصولات نیز مربوط به نفت سفید و سوخت جت خواهد بود. سهم بنزین از تولیدات فاز جدید پالایشگاه آبادان ۲۷.۹ درصد است و گازوییل نیز سهمی ۳۰ درصدی دارد. برش های سنگین مانند نفت کوره هم در مجموع ۲۴ درصد از سهم فراورده های واحد ۲۱۰ هزار بشکه ای پالایشگاه آبادان را به خود اختصاص می دهد. این در حالی است که در واحد قدیمی پالایشگاه آبادان، نفت کوره سهمی ۴۰ درصدی از فراورده های تولیدی را به خود اختصاص داده بود.
طرح توسعه و تثبیت پالایشگاه آبادان، دارای ظرفیت ۲۱۰ هزار بشکه در روز است که هدف از اجرای آن، تثبیت ظرفیت پالایشگاه در 360 هزار بشکه در روز، تولید محصولات بر اساس موافقتنامه یورو 5، کاهش آلاینده های زیست محیطی، افزایش درصد تولید نفت گاز، نفت سفید و بنزین موتور، کاهش درصد تولید نفت کوره و به روز کردن سیستم کنترل قدیمی تجهیزات موجود مانند مخازن است.
عمده خوراک، نفت خام ترش و سنگین است و با به مدار آمدن فاز جدید نیز تغییر چندانی در ترکیب نفت خام ایجاد نخواهد شد.
پالایشگاه آبادان به عنوان قدیمی ترین مجتمع پالایشگاهی کشور ۲۵ درصد سوخت ایران را تأمین می کند.هم اکنون ۱۰ پالایشگاه در ایران فعال هستند که مجموع ظرفیت پالایش نفت خام و میعانات گازی آنها به حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز می رسد. صنعت پالایش ایران، ضمن برخورداری از توان کافی برای تأمین پایدار سوخت کشور، ظرفیت مناسبی نیز برای صادرات فراورده های نفتی ایجاد کرده است.