اما و اگرهای کارت های نخی در جایگاه های سوخت
مشعل ناترازی تولید ومصرف بنزین، همچنین روند افزایشی مصرف موجب شده است تا برای مدیریت و کاهشی شدن آن، سناریویی دیگر تعریف واجرا شود. موضوع، ساماندهی مصرف بنزین است که شائبه هایی را همچون جمع آوری کارت های سوخت جایگاه داران و الزام دراستفاده ازکارت های شخصی برای سوختگیری خودروها ایجاد کرده است.
تعطیلات تقریبا طولانی مدت نوروزامسال با وجود ماه مبارک رمضان، خیل کثیری از مردم را برای گذران اوقاتی خوش روانه جاده های مختلف کشور در شرق، غرب، شمال و جنوب کشور کرد.
113میلیون لیتر بنزین، دود در هوا
بنابرآمارهای رسمی، مصرف روزانه بنزین دراین ایام، به گونه ای لجام گسیخته بالا رفت؛ به طوری که دربرخی روزها از113میلیون لیترهم گذشت. حال برای این که بتوان مدیریت بهتری روی مصرف بهنیه بنزین داشت، شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران به نمایندگی از وزارت نفت، طرحی را از اواخر فروردین ماه 1402به مورد اجرا گذاشت تا بتواند ساماندهی بهتری را درحوزه مصرف سوخت انجام دهد. به همین منظوراین شرکت ساماندهی هرچه بیشتر استفاده از کارت های سوخت موجود در جایگاه های عرضه بنزین را در دستور کار قرار داد واستفاده ازکارت های شخصی خودروها را نیز الزامی اعلام کرد؛ با این هدف که بتواند نظارت بهتری برمدیریت مصرف بنزین داشته باشد. باوجود کارت های سوخت جایگاه داران که به کارت های نخی هم معروف بودند، این امکان وجود داشت که بنزین خارج ازسهمیه با قیمت سه هزار تومان قابل عرضه باشد؛ به این معنا که اگرکسی کارت سوخت خود را به همراه نداشت یا سهمیه ماهیانه کفاف نمی داد، می توانست با کارت جایگاه دار، این نیاز را مرتفع سازد و البته با قیمت هر لیتر سه هزار تومان. اماحالا داستان طوری دیگرنوشته شده وسوخت گیری تنها باکارت سوخت شخصی قابل انجام است. مسئولان حوزه مدیریت سوخت، دلیل انجام این کار را نظارت بهتر مدیریت مصرف بهینه بنزین وپیشگیری عرضه خارج ازشبکه مجازسوخت اعلام کرده اند. بنابرآمار46درصد سوختگیری با بنزین1500تومانی با کارت های شخصی و54 درصد سوختگیری بنزین به قیمت سه هزارتومان هم باکارت سوخت جایگاه داران انجام می شود؛ ازسوی دیگر، جمع آوری کارت سوخت جایگاه داران، تکلیف قانونی است که درقانون بودجه سال 1402 به آن اشاره شده است. بی شک با اجرای این طرح، بخش عمده ای ازاهداف پیش گفته محقق خواهد شد اماسوال اینجاست که اگرافرادی به هردلیل، کارت شخصی خود را به همراه نداشته باشند و کارتی هم برای سوختگیری درجایگاه، نزدجایگاه دار نباشد، این دسته از افراد چگونه می توانند سوخت مورد نیاز خودروهای خود راتامین کنند؟ بنزین باید از جایگاه تامین شود پس یا باید بنزین را از دوستان وآشنایان خود وام بگیرند یا این فرآورده را از طریق مسئول پمپ درجایگاه تهیه کند؛ درحالی که او(جایگاه دار) نیزکارت سوخت آزاد در اختیارندارد؛ بنابراین موارد اخیرهم شاید خیلی نتواند کمکی زیادی به مدیریت مصرف کند. مسئولان شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران البته این موضوع (جمع آوری کارت سوخت جایگاه داران ) را رد و حتی با انتشار اطلاعیه ای براین نکته که این کارت ها درجایگاه ها موجود است و برای سوختگیری با آن هیچ محدودیتی وجود ندارد، تاکید کرده اند.
تبعیت از الگوی تعطیلات
بنزین و رصد رفتاربنزینی مردم، موضوعی تازه نیست. سال هاست سامانه ای به نام سامانه هوشمند سوخت درشرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران رفتار بنزینی مردم را رصد می کند وسال ها تجربه هم نشان داده است مصرف بنزین فقط ازالگوی مشخص که «الگوی تعطیلات است» تبعیت می کند؛ به این معنا که میزان مصرف این کالای راهبردی دراوقاتی مانند تابستان، تعطیلات نوروزویا تعطیلات دوسه روزه، روندی افزایشی به خود می گیرد؛ البته دراین میان، ازاین نکته هم که هر روز، شماری خودروساخته شده درکارخانه های خودروساز، شماره گذاری و روانه خیابان های شهرهای مختلف کشور می شوند، نباید غافل شد.
شائبه افزایش قیمت بنزین
به اعتقاد برخی صاحب نظران، قیمت بنزین نیزعامل مهم دیگری درمدیریت مصرف بنزین به شمارآید. هم اکنون این محصول مهم، بانرخ های 1500تومان(سهمیه ای) وسه هزارتومان (آزاد) در جایگاه های سراسر کشور عرضه می شود. تجربه سال های قبل نشان داده است که ابزارقیمتی هم چندان کارسازنبوده وپیکان مصرف بنزین، همچنان صعودی است. تنهاترین و مهم ترین تاثیراین ابزار(قیمت)، ایجاد بار روانی منفی برای مردم جامعه به ویژه افرادی است که بادرآمدهای پایین امرار معاش می کنند. البته سودجویانی هم هستند که با افزایش قیمت بنزین از رهگذر افزایش قیمتی که درزنجیره کالایی رخ می دهد، بهره می برند وشرایط و زمینه برای سودجویی بیش ازپیش آنهامهیامی شود.
مداح مروج، مدیرهماهنگی و نظارت برتولید شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران اخیرا ودرست در زمانی که موضوع طرح ساماندهی کارت های جایگاه داران و الزام دراستفاده از کارت های شخصی مطرح شد، درباره قیمت تمام شده بنزین صحبت هایی کرد که با وجودتاکیدهای چندباره مسئولان مبنی بر مختومه بودن پرونده افزایش قیمت بنزین درسال جاری، برداشت نادرستی را در بین مردم رقم زده است. درحالی که این موضوع بارها ازسوی جواد اوجی به عنوان فرد اول وزارت نفت نیز رد شده چون این مهم نیازمند مصوبات قانونی و موافقت مجلس است.
با همه این اوصاف اگرچه هدف غائی اجرای طرح ساماندهی کارت های سوخت جایگاه داران والزام دراستفاده ازکارت های شخصی، مدیریت هرچه بهتر مصرف سوخت با نظارت بیشتر بر آن است، اما به نظر می آید تامل بیشتری درخصوص آن انجام گیرد و از زوایای دیگربه آن پرداخته شود تا این هدف مهم که ایجاد رفتارمنطقی مصرف است، تحقق یابد.
تردیدی نیست که درکشورما مقوله ای به نام «مصرف» باکلمه «اسراف» مترادف شده است؛ ازاین رو برای فائق آمدن برآن ضرورت دارد که به زیرساخت های فرهنگی درجهت «ایجاد وبسط رفتارهای منطقی» توجه جدی تری شود؛ موضوعی که طی سال های گذشته چندان به آن پرداخته نشده ومصرف بنزین را به قله رسانده؛ قله ای که سقوط از آن می تواند تهدیدی باشد برای ازسرگیری واردات بنزین.