زمینه رشد کمی و کیفی شرکت های دانش بنیان فراهم شده است
حمایت امید بخش
مشعل یکی از رویکردهای جدی و مهم وزارت نفت دولت سیزدهم، تقویت حضور و فعالیت شرکت های دانش بنیان در صنعت نفت بوده است و حالا در عبور از نیمه راه این دولت می توان گفت که شاهد اثرگذاری بالای دانش بنیان ها در صنعت نفت هستیم. توجه به سهم دانش بنیان ها در صنعت هایتک نفت و پیمودن مسیرعقب افتاده فناوری های نو در بخش های مختلف، یکی از اتفاق های مهم بوده که جواد اوجی، وزیر نفت به خوبی از هردو دیدگاه کمی و کیفی اجرایی کرده است. طبق اعلام وزیر نفت تعداد شرکت های دانش بنیان در صنعت نفت از آغاز کار دولت سیزدهم ۱۵۰ مورد بوده که به بیش از ۵۵۰ شرکت رسیده است.
یکی از فعالیت های باارزش و برجسته وزارت نفت در دوره کنونی این است که موانع و محدودیت های پیش روی فعالیت و توسعه شرکت های دانش بینان را از سر راه آنها بردارد و زمینه های همکاری بیشتر و تبادل تجربیات دوجانبه را فراهم سازد و این مهم موجب شده است تا دراین فضای مشترک ایجاد شده، مجموعه های ارزشمند و مفیدی با توان ارائه محصولات فناورانه به صنعت نفت متولد شوند.
حمایت از دانش بنیان ها و امید به آینده نخبگان
اتفاق مهم و دلگرم کننده دیگر که در نتیجه توجه وزارت نفت به مجموعه های دانش بنیان رخ داده، ایجاد زمینه همکاری متخصصان و نخبگان داخلی با شرکت های دانش بنیان و احتمال بیشتر برای جلوگیری از مهاجرت آنها بوده است. افزایش تعداد شرکت های موفق دانش بنیان و فناور که روی تجهیزات و کالاهای تخصصی صنعت نفت فعالیت می کنند، یکی از رویاهای بسیاری از دانشجویان و نخبگان است که در دو سال اخیر، بسیار بیش از قبل محقق شده است. سهم وزارت نفت در توجه به مجموعه های دانش بنیان و همکاری عملیاتی با آنها، در مقایسه با وزارتخانه ها و مجموعه های دولتی دیگر بسیار قابل توجه است و تاکنون رئیس جمهوری و نمایندگان مجلس بارها از این تلاش ها قدردانی کرده اند. در آخرین اظهارات جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی تاکید کرده است که وزارت نفت دولت سیزدهم از توان دانش بنیان ها، استفاده شایانی کرده است. وی با بیان اینکه نقش شرکت های دانش بنیان در پیشرفت کشور بسیار مهم است، اظهارکرده است: با توجه به دانش فنی که مهندسان ایرانی در شرکت های دانش بنیان دارند، خوشبختانه تاکنون تحریم برای تولیدات صنایع کشور مشکل خاصی ایجاد نکرده است، زیرا با تکیه بر همین دانش فنی توانسته ایم بخش عمده ای از این تجهیزات را در کشور تولید کنیم. در واقع وزارت نفت اعتقاد دارد که از این شرکت ها حمایت و کمبودها و فاصله ای را که کشور با کشورهای پیشرفته دارد، جبران کند. قادری اظهار کرد: با دانش بنیان کردن صنعت نفت و گاز و ارتقای دانش فنی می توانیم تحریم ها را خنثی و تجهیزات را به کشورهای دیگر صادر کنیم. شرکت های فنی مهندسی بسیاری وجود دارند که بخش عمده ای از آنها دانش بنیان هستند و توانسته اند درطراحی و ساخت تجهیزات و تولیدات اقلام مورد نیاز صنایع نفت و گاز نقش آفرینی کنند و با تولید بار اول اقلام راهبردی، زمینه ساز دانش بنیان شدن صنایع بزرگ شوند. بی شک این شرکت ها با توسعه خود می توانند نیاز کشور را در این شرایط تحریمی، در حال و آینده برطرف سازند. آنچه به عنوان عملکرد وزارت نفت در دولت سیزدهم و در دوسال اخیر اجرایی شده است، اثرگذاری بلند مدت را برای حداقل یک نسل از نخبگان مرتبط با صنعت نفت به همراه دارد. نخبگان و دانشجویانی که دوست دارند در صنعت نفت کشور خودشان فعالیت داشته باشند و زمینه رشدی اگر وجود دارد، برای همین سرزمین باشد. آنچه به عنوان زمینه های رشد و فعالیت شرکت های دانش بنیان توسط وزارت نفت ایجاد شده، است، در واقع امید به آینده را افزایش داده که عملکردی مثبت و درخشان است.
اعتماد متقابل به نفع دانش بنیان ها
تحریم های همه جانبه و مستقیمی که امریکا و کشورهای اروپایی در چند سال اخیر آغاز کردند، فشار بسیاری را بر صنایع مختلف به همراه داشت و برنامه و هدف این کشورها نیز رساندن صنعت نفت ایران به کمترین سطح تولید و شکستن کمر صنایع مختلف نفت و گاز بود؛ با وجود این صنعت نفت ایران تهدید تحریم را به فرصتی بی بدیل تبدیل کرد و در بخش های مختلف تلاش شد تا با بومی سازی و داخلی سازی بسیاری از تجهیزات و نیازهای داخلی، از وابستگی به شرکت های خارجی کاسته شود؛ در این میان شرکت های دانش بنیان داخلی، سهمی قابل توجه در این روند داشته اند. وزارت نفت با شناخت کامل شرایط و امکانات و نیازهای داخلی تلاش کرده است تا ضمن افزایش تعداد شرکت های دانش بنیان، زمینه های زیست فناوری و ارتباط این شرکت ها را با مجموعه های تولیدی و توسعه ای صنعت نفت و محدودیت های ناشی از تحریم فراهم کند. شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت که درچند دهه گذشته بدون حضور شرکت های خارجی توان اجرای پروژه های بزرگ را نداشتند، اکنون می توانند پروژه های بزرگ و ارزشمندی را با اتکا به توان داخلی و همراهی متخصصان و فناوران داخلی اجرا کنند. وزیر نفت هم از همان ابتدای فعالیت، هدف و اولویت خود را بومی سازی وخودکفایی در تجهیزات و قطعات موردنیاز صنعت نفت با کمک گرفتن از شرکت های دانش بنیان های داخلی عنوان کرد. یکی از چالش های مهم شرکت های دانش بنیان در صنعت نفت، ایجاد اعتماد متقابل میان شرکت های دانش بنیان و شرکت های کارفرمای نفت و گاز و پتروشیمی یا پالایشی بوده است. به باور برخی، عملکردهای اشتباه شرکت های دانش بنیان قبلی، توجه به نمونه های خارجی از سوی شرکت های صنعت نفت و نبود زمینه های حقوقی و قانونی حمایتی سبب شد شرکت های دانش بنیان نتوانند تجربه وسابقه خوبی در صنعت نفت داشته باشند. آنچه وزارت نفت در دستور کار قرار داد، تغییر این رویه و ایجاد زمینه برای افزایش اعتماد به شرکت های دانش بنیان بوده است. وزارت نفت با واگذاری پروژه های مهمی همچون احیای چاه های کم بازده، طراحی و تولید کاتالیست های راهبردی و حیاتی صنعت پتروشیمی، بررسی میزان خوردگی در تأسیسات گاز و ... به شرکت های مختلف دولتی وخصوصی مرتبط با صنعت نفت نشان داد که به مجموعه های دانش بنیان اهمیت زیادی می دهد و آینده از آن شرکت هایی است که با مجموعه های فناور و داشن بنیان همکاری دارند.
وزارت نفت از سال ها پیش، مجموعه هایی همچون پژوهشگاه صنعت نفت یا شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی را فعال کرده و به دنبال افزایش تعامل دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی با صنعت نفت بوده است، اما این رویکرد در وزارت نفت دولت سیزدهم، رنگ و بویی متفاوت وجدی تر به خود گرفت؛ به طوری که در دو سال اخیر مجموعه هایی همچون پژوهشگاه صنعت نفت و شرکت پژوهش فناوری به شکلی ملموس و هدفمند، همکاری با دانش بنیان ها و مجموعه های فناور را در دستور کار قرار دادند و در نتیجه این همکاری، تاکنون محصولات بسیاری تولید و به مرحله تجاری سازی و حتی صادرات هم رسیده است.
تعریف 104 پروژه ساخت بار اول
یکی دیگر از دلایل حمایت و توجه جدی وزارت نفت در دولت سیزدهم از مجموعه های فناور و دانش بنیان، رفع موانع تولید و حل مشکلات فنی و اجرایی شرکت های تولیدی بوده است. تحریم های همه جانبه که با قصد توقف عملیات تولید نفت در ایران صورت گرفت، در بخش های مختلفی حداقل در کوتاه مدت، اثرگذار بود، اما خیلی زود مجموعه های تولیدی و صنعتی به دنبال راه های جایگزین رفتند و به این ترتیب، شرکت های دانش بنیان زیادی توانستند کالاها و خدمات مختلف مورد نیاز صنعت را با کیفیت مشابه شرکت های خارجی تهیه کنند. در بسیار ی از موارد این محصولات امروز علاوه بر تامین نیاز داخلی وارد بازارهای خارجی هم شده اند. وزارت نفت هدف راهبردی «تولید بار اول اقلام راهبردی صنعت نفت» را در دستور کار قرار داد و کارگروه های مختلفی را از سطح وزیر نفت تا مدیران میانی مختلف برگزار کرد و همه شرکت های زیرمجموعه موظف به پیگیری مصوبات این کارگروه ها و اجرای آنها شدند.
با ابلاغ وزیر نفت درباره پروژه های تولید بار اول ۱۰۴پروژه ساخت بار اول تعریف و ازسوی وزارت نفت به کارگروه تولید بار اول معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری ارسال شده است؛ با اجرای این پروژه ها هزینه تأمین کالا ۳۰ تا ۶۰ درصد نمونه خارجی کاهش می یابد، همچنین با به سرانجام رسیدن این طرح ها، سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون دلار صرفه جویی ارزی برای کشور حاصل خواهد شد که در شرایط تحریم رقم قابل توجهی است.
از ۱۰۴پروژه یادشده تاکنون ۳۷ پروژه به مبلغ ۳۲ میلیون دلار قرارداد امضا شده است و ۱۹ پروژه نیزتأیید شده اند و در مرحله پیگیری امضا قرار دارد؛ بقیه این طرح ها از سوی کارگروه تولید بار اول در وزارت نفت در حال بررسی است.