سومین «هاب پتروشیمی» آخرین تحولات خود را پشت سرمی گذارد
نگین مکران در آستانه درخشش
مشعل حمایت از توسعه اقتصادی در مناطق کمتر برخوردار یکی از سیاست های اصلی در دولت سیزدهم بوده و وزارت نفت در این مسیر بیشترین اهتمام را داشته است. یکی از مناطق کم برخوردار که از سال ها قبل برای توسعه اقتصادی پیش بینی شده بود، اما به مرحله اجرا نمی رسید، منطقه اقتصادی «مکران» بود. دولت سیزدهم برای تسریع در توسعه این منطقه اقدام هایی را در دستور کار قرارداد که توسعه صنعت پتروشیمی در این منطقه از آن جمله است.
«نگین مکران» یکی از همین پروژه ها در استان محروم سیستان و بلوچستان و منطقه چابهار است که بزودی به یک قطب بزرگ برای صنعت پتروشیمی در کشور تبدیل می شود. نگین مکران در ادامه سیاست های کلان اقتصادی دولت برای احداث 13 پارک پتروشیمی در کشور پیش بینی شده است و با توجه به اولویت های منطقه ای و خوراک این پروژه در اولویت قرار دارد.
سهم نگین مکران در توسعه منطقه محروم
شهرک پتروشیمی نگین مکران با مساحتی بیش از 1200 هکتار در محدوده منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار واقع شده که فاز نخست آن شامل طرح های متانول، اوره و چند طرح پیشرفته GTX است. ظرفیت تولیدی فاز نخست این شهرک حدود 8.5 میلیون تن در سال پیش بینی شده که عمده محصولات آن صادراتی و مابقی به عنوان خوراک برای مجتمع های پتروشیمی و صنایع پایین دستی در نظر گرفته شده یا وارد بازارهای کشور می شود. شرکت توسعه پتروشیمی نگین مکران، متولی ایجاد زیرساخت ها و امور زیربنایی برای ساخت شهرک پتروشیمی مکران، تامین سرویس های جانبی متمرکز (یوتیلیتی)، توسعه و احداث انبارها، پایانه ها و مخازن صادراتی، احداث خطوط انتقال گاز متان (از خط لوله هفتم سراسری) و نیز مدیریت شهری شهرک پتروشیمی مکران است.
در برنامه های مختلف توسعه اقتصادی و پتروشیمی، چابهار و منطقه مکران، به عنوان هاب سوم پتروشیمی کشور مطرح شد و با بهره برداری از نگین مکران در فاز اول آن، این توسعه اقتصادی آغاز خواهد شد. با تکمیل فاز یک طی ۱۰ سال آینده که شامل پنج طرح جی تی ایکس، یک طرح اوره آمونیاک، یک مینی ال ان جی و یوتیلیتی است، بخش قابل توجهی از این برنامه ریزی های محقق می شوند. آنطور که پیش بینی شده با اجرایی شدن این پروژه ها بیش از ۱۲ هزار شغل جدید ایجاد و در مجموع ۲ هزار و ۴۰۰ نیروی فعال در شهرک پتروشیمی مشغول فعالیت هستند که حدود ۶۰ درصد بومی شهرستان چابهار و یا روستاها و شهرهای همجوارند.
اجرای نخستین MTO در شهرک پتروشیمی مکران
در فاز نخست شهرک پتروشیمی مکران، شرکت سرمایه گذاری تجاری شستان در یک واحد GTX به نام پتروشیمی بدر شرق و تأمین یوتیلیتی، هلدینگ باختر در ۲ واحد GTX به نام کیمیا صنعت مبنا، هلدینگ گسترش انرژی پاسارگاد در پتروشیمی سینا و یک واحد GTX سرمایه گذاری خواهند کرد. برآورد شده است که با تکمیل این پنج طرح حدود ۸ تا ۹ میلیارد یورو سرمایه گذاری در مجموعه انجام می شود.
پس از راه اندازی واحد یوتیلیتی، دو واحد متانول هلدینگ باختر به عنوان نخستین واحدهای تکمیل شده این شهرک در دولت سیزدهم و در بهار ۱۴۰۴ عملیاتی می شود. در مجموع برآورد شده است که بازگشت سرمایه شهرک پتروشیمی مکران به جز بخش یوتیلیتی بیش از ۲۷ درصد است و سرمایه طی کمتر از چهار سال بازمی گردد.
طبق پیش بینی ها برای شهرک پتروشیمی مکران مجوز روزانه ۳۰ میلیون مترمکعب خوراک گازی در نظر گرفته شده است. در این قطب اقتصادی براساس سیاست گذاری وزارت نفت و شرکت ملی صنایع پتروشیمی، چهار کارخانه کوچک مقیاس تولید گاز طبیعی مایع شده (مینی ال ان جی) در دستور کار است. همچنین نخستین واحد تبدیل متانول به الفین(MTO) در این منطقه با همکاری هلدینگ باختر در حال اجراست و بنابر پیش بینی ها تا 1404 آماده بهره برداری خواهد بود.
تأمین آب آشامیدنی روستاهای کم برخوردار
یکی دیگر از اثرگذاری های این توسعه اقتصادی در منطقه مکران، دسترسی به آب شیرین برای مردم منطقه همزمان با تامین آب مورد نیاز برای طرح های پتروشیمی است. طرح آب شیرین کن شهرک پتروشیمی مکران که یک پارک آب شیرین کن به حساب می آید، در زمینی به مساحت ۳۰ هکتار و با ۶ دستگاه آب شیرین کن در ۶ فاز اجرا می شود. این طرح به گونه ای دیده شده است که امکان اجرای آن به صورت مستقل از سوی سرمایه گذار وجود دارد.
آب شیرین کن صنعتی، آب آشامیدنی تولید نمی کند، اما آب شیرین کن شهرک پتروشیمی مُکران همزمان آب صنعتی و آشامیدنی تولید می کند. از آنجا که این آب شیرین کن در مجاورت ساحل رَمین قرار دارد، به منظور رعایت تمامی الزام های زیست محیطی، پساب تولیدی آن در فاصله ۴۰۰ متری از عمق ساحل و ۱۰ متری عمق دریا در قسمت جریان های گردابی اقیانوس تخلیه می شود.
هم اکنون تأسیسات آب شیرین کن شماره یک به ظرفیت ۴۸ هزار مترمکعب در شبانه روز در حال احداث و قرار است بخشی از این میزان به آب آشامیدنی اهالی هم جوار شهرک پتروشیمی مُکران با اولویت روستاهای کم برخوردار اختصاص یابد، در مرحله نخست تا هزار مترمکعب آب آشامیدنی در اختیار ساکنان قرار می گیرد.
تصویب طرح جامع و برنامه توسعه منطقه مکران
از ابتدای دولت سیزدهم، وزیر نفت به نمایندگی از دولت اقدام های مورد نیاز در مکران را زیر نظر و بازدید میدانی هم از این منطقه داشت. یکی از پروژه های مهم در دستور کار در منطقه مکران، احداث پتروپالایشگاه نگین مکران است و جواد اوجی، وزیر نفت در آخرین بازدید خود از این پروژه بر تسریع در اجرای ساخت این پتروپالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه ای تاکید کرد. وی به قوانین تشویقی لحاظ شده از سوی دولت درباره تنفس خوراک در زمان ساخت فازهای مختلف و استفاده از منابع صندوق توسعه ملی اشاره کرد.
دی ماه امسال هم طرح جامع برنامه توسعه منطقه مکران در چهارمین نشست شورای توسعه این منطقه مورد بحث و بررسی قرار گرفت و کلیات آن به تصویب رسید. محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهوری، با بیان اینکه برنامه ریزی برای توسعه منطقه مکران با محوریت و فعال کردن مردم طبق یک نقشه و سند آمایش سرزمینی بر اساس اسناد بالادستی ضروری است، اظهار کرد: ایجاد ۲۷ شهر و نقطه جدید ساحلی از مهم ترین برنامه های دولت سیزدهم برای فعال سازی اقتصاد دریامحور است که از این تعداد حدود ۱۰ شهر در منطقه مکران قرار دارد و می تواند زمینه مناسبی را برای سرمایه گذاری توسط شرکت های داخلی و خارجی فراهم آورد.طبق این گزارش توسعه منطقه مکران با دیدگاه آبادسازی سواحل، توسعه دریامحور و نگاه راهبردی به مناطق دریایی دیده شده است که این طرح پنج ساله توسعه براساس بررسی اسناد فرادستی همانند طرح آمایش سرزمین، طرح آمایش استان های سیستان و بلوچستان و هرمزگان، طرح توسعه و عمران منطقه ساحلی مکران و سند طرح جامع مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی ایران تهیه شده است.مرتضی شاهمیرزایی، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، هم در دومین سفر خود به منطقه مکران، مکران را از جمله مناطق ماندگار صنعت پتروشیمی عنوان و اعلام کرد که در پایان برنامه هشتم توسعه به حدود ۲۰ میلیارد یورو سرمایه گذاری در این منطقه خواهیم رسید.
وی تأکید کرد: واحدهای پایین دستی در مجاورت طرح های بالادستی در شهرک پتروشیمی مکران برنامه ریزی شده است تا محصول نهایی صنعت پتروشیمی به بازار عرضه شود. با اجرای شهرک پتروشیمی مکران شاهد دگرگونی در این منطقه خواهیم بود، زیرا اشتغال پایدار برای بیش از ۲۰ هزار نفر را خواهد داشت.
در واقع با شروع بهره برداری از پروژه هایی که در نگین مکران پیش بینی شده است، این منطقه محروم با تحولی قابل توجه در شرایط اقتصادی و اشتغال و مولفه های رفاهی همراه خواهد شد. این رویکرد در توسعه اقتصادی در مناطق کم برخوردار در بخش های دیگر استان های جنوبی اجرایی شده است و البته مواردی هم در این مسیر وجود داشته که تلاش شده است در این روند توسعه، مورد توجه قرار گیرد.