شکوفایی های صنعت پتروشیمی در سال سخت تحریم
ظرفیت تولید 100 میلیون تن انواع محصول
مشعل صنعت پتروشیمی کشور به عنوان یکی از بازیگران اصلی، سودآور و مهم در اقتصاد کشور توانسته است در مسیر نقش و جایگاه اصلی خود قرار بگیرد. این صنعت با پشتوانه منابع غنی خوراک و منابع انسانی کشور این توفیق را داشته است که در مسیر توسعه فناوری و دانش فنی و توسعه پروژه های کلان خود گام بردارد و ثروت آفرینی کند. این صنعت مهم و راهبردی در تولید ثروت، سال 1402 را در حالی پشت سر می گذارد که توانسته است ظرفیت و تنوع محصول خود را به حدود 100 میلیون تن انواع محصول برساند و با تولید محصولات جدید، در مسیر تکمیل زنجیره ارزش نیز گام بردارد.
افتتاح ها در انتظار حضور رئیس جمهوری
در سالی که گذشت، در ادامه برنامه های توسعه ای صنعت پتروشیمی بسیاری از پروژه های نیمه تمام در مسیر تکمیل قرار گرفتند و کلنگ برخی دیگر از پروژه ها بر زمین خورد. در سال 1402 شاهد افتتاح تعدادی از پروژه های صنعت پتروشیمی بودیم. در ابتدای سال کارخانه گاز و گاز مایع 900 و پیش تراکم کارخانه گاز و گاز مایع 1000 به بهره برداری رسیدند. در ادامه هم ایرانی ترین پروژه پتروشیمی، یعنی پتروشیمی گچساران به بهره برداری رسید. پتروشیمی گچساران جزو پروژه های روی زمین مانده و معوق بود که پس از 19 مورد توجه قرار گرفته و در فاصله حدود یک سال و اندی به مرحله بهره برداری و افتتاح رسید.
امروز که در روزهای پایانی 1402 هستیم تعدادی از پروژه های اصلی پتروشیمی در نوبت افتتاح با حضور رئیس جمهوری، وزیر نفت و مقام های عالی کشوری هستند، درحالی که مراحل پیش راه اندازی خود را شروع کرده اند. طرح پتروشیمی آپادانا خلیج فارس یکی از این پروژه هاست که اواخر اسفندماه با اتصال به شبکه برق شرکت دماوند انرژی عسلویه، یکی از گام های مهم در فعالیت های پیش راه اندازی خود را برداشته است. علاوه بر آن نخستین واحد طرح پتروشیمی صدف خلیج فارس نیز با اتصال طرح به شبکه برق شرکت دماوند انرژی عسلویه در روزهای آینده وارد فاز راه اندازی می شود.
جواد اوجی، وزیر نفت چندی قبل فهرستی از طرح های آماده افتتاح صنعت نفت، گاز و پتروشیمی را که آماده بهره برداری با حضور رئیس جمهوری هستند، اعلام کرد و در میان آن پتروشیمی آرتا انرژی اردبیل، فاز یک پتروشیمی هنگام، پتروشیمی آرین متانول، پتروشیمی پتروناد آسیا، تصفیه خانه مرکزی پتروشیمی امام خمینی(ره)، واحد هوا پتروشیمی دماوند و بازسازی واحد زایلین پتروشیمی بوعلی قرار دارد.
در کنار این موارد و بنا بر گزارش های رسمی شرکت های پتروشیمی و شرکت ملی صنایع پتروشیمی، طرح های پتروشیمی های نخل آسماری و پتروشیمی کنگان هم مراحل پایانی ساخت خود را گذرانده و تا پایان سال یا ابتدای سال آینده، در نوبت بهره برداری قرار دارند.
پروژه های جدید در مسیر سرمایه گذاری
یکی از تلاش های مهم صنعت پتروشیمی در سال های اخیر این بوده که مستقل از دولت بتواند روی پای خود بماند و علاوه تداوم برنامه تولید، توسعه پروژه ها از نفس نیفتد. به همین دلیل بوده است که بخش زیادی از پتروشیمی های بزرگ و اصلی و هلدینگ های بزرگ پتروشیمی به عنوان سرمایه گذار پروژه های جدید حتی در بالادستی معرفی شده و به این ترتیب بخشی از مسئله تامین خوراک برای پروژه های پایین دست خود را هم حل کرده اند. سال 1402 تعدادی طرح جدید کلید خورد و عملیات اجرایی آنها شروع شد. این طرح ها شامل طرح پتروالفین فناوران، طرح سبزواره پتروشیمی همت، طرح تبدیل گاز به محصولات با ارزش افزوده بالاتر (GTX) پتروشیمی تفتان آریا، طرح PDH/PP پلیمر کنگان، طرح پتروشیمی ابن سینا، طرح پتروشیمی سیگلو، طرح پتروشیمی بعثت کردستان، ازسرگیری طرح پتروشیمی گلستان و طرح پتروشیمی تربت حیدریه می شود. بر اساس آنچه مرتضی شاهمیرزایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی اعلام کرده است، هم اکنون 116 طرح پتروشیمی با حجم سرمایه گذاری حدود 100 میلیارد دلار در کشور در حال اجراست که هر یک به مرور در نوبت افتتاح و بهره برداری قرار می گیرند.
به دنبال بازار صادرات برای دانش فنی
افزون بر برنامه افتتاح و بهره برداری و شروع پروژه های جدید، صنعت پتروشیمی در سال 1402 تحولات مهم دیگری هم داشته است که شاید مهم ترین آن حرکت شتابان سمت دانش بنیان شدن و تولید دانش فنی برای نیاز داخل و صادرات بوده است. نمونه این تحول مهم را در تولید لایسنس ایرانی واحد متیل دی ایزوسیانات پتروشیمی کارون باید دید. پتروشیمی کارون که یکی از شرکت های پیشرو در مسیر دانش بنیان شدن بوده، توانسته است لایسنس دانش فنی ایزوسیانات را داخلی سازی کند و در مسیر صادرات این دانش فنی قرار بگیرد. ساخت نخستین راکتور سنتز متانول ایرانی در شرکت ماشین سازی اراک و تولید کاتالیست پالادیوم و بسیاری دیگر از کاتالیست های باارزش و پرکاربرد صنعت پتروشیمی، از دیگر اقدام های صنعت پتروشیمی در نتیجه همکاری با مجموعه های دانش بنیان بوده است. در عین حال صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از فعال ترین بخش ها در ارتباط با مجموعه های فناوری و دانش بنیان در سال 1402 علاوه بر برگزاری هفدهمین نمایشگاه بین المللی ایران پلاست که با رویکرد حمایت از دانش بنیان ها بود، رویدادهای پتروفن و پتروکم را هم برگزار کرد که در آن فرصتی برای تعامل رودررو شرکت های فناور و دانش بنیان و شرکت های پتروشیمی و ارائه نیازهای فناورانه آنها فراهم شد.
معرفی 19 پروژه جدید برای سرمایه گذاری
برای صنعت پتروشیمی ایران که در افق 10سال آینده خود می خواهد از حدود 100 میلیون تن ظرفیت تولید به 200 میلیون تن برسد، داشتن برنامه مشخص برای توسعه و سرمایه گذاری یکی از الزامات است. به همین دلیل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در سالی که گذشته 19 پروژه جدید به ارزش 9 میلیارد دلار در زنجیره های مختلف از جمله زنجیره متانول را جهت سرمایه گذاری داخلی و خارجی تعریف و معرفی کرد. در واقع صنعت پتروشیمی در قالب یک کل منسجم که در حال حاضر متشکل از شرکت ها و هلدینگ های بزرگ و کوچک می شود، نیازها و چالش های بلندمدت خود را پیش بینی کرده و در همین مسیر به دنبال تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ در منطقه است. صنعت پتروشیمی با شناختی که از شرایط و نیازهای داخلی به خصوص در حوزه خوراک دارد، حرکتی به موقع در مسیر تکمیل زنجیره ارزش و تکمیل صنایع پایین دستی خود شروع کرده و سرمایه گذاری های آینده نیز در همین مسیر پیش بینی شده است.
سهم پتروشیمی در تامین ارز سامانه نیما
یکی از برنامه های مهم صنعت پتروشیمی در سال 1402 که با قوت ادامه پیدا کرد و به نتایج قابل قبولی هم رسید، حرکت در مسیر بازارهای صادراتی جدید و بیشتر بوده است. بازار روسیه و ونزوئلا و چند کشور دیگر آمریکای لاتین که به واسطه دیپلماسی انرژی دولت سیزدهم مسیرشان باز شد، حالا تبدیل به یکی از بازارهای اصلی صادراتی کاتالیست ها و محصولات پتروشیمی ایرانی شده اند. مشارکت ایران برای زنده کردن 12 میلیون تن ظرفیت پتروشیمی ونزوئلا در قالب نخستین قرارداد پتروشیمی فراسرزمینی اتفاق مهمی بود که در سال 1402 کلید خورد و در سال جدید مراحل اجرایی آن شروع خواهد شد. این برنامه ریزی برای صادرات یک وجهه مهم برای کشور به همراه دارد که همان ارزآوری و تزریق ارز به سامانه نیما است. بر اساس آخرین آماری که احمد مهدوی ابهری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی اعلام کرده است، صنعت پتروشیمی در پنج سال گذشته نزدیک به ۵۰ میلیارد دلار ارز به سامانه نیما تزریق کرده است. او با اعلام اینکه در سال گذشته (1401) بیش از ۱۶ میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشته، گفته است که در 8 ماه 1402 تولید صنعت پتروشیمی 8 درصد افزایش یافته و این به آن معناست که رقم کلی این آمار در پایان سال 1402 بیش از 16 میلیارد و یک رکورد جدید خواهد بود. سال 1403 در پیش است و بی تردید صنعت پتروشیمی در سال جدید، با پیگیری برنامه ها و طرح های توسعه این صنعت در پی آن است که اهدافی را که وعده آنها را پیش تر داده شده است، محقق سازد. کارکنان این بخش از صنعت نفت نیز همچون دیگر بخش ها هم پیمان شده اند تا با تلاش بیشتر، دست اندازهای جاده تحریم ها را هموار و با گذر از آنها، دشمنان را مایوس سازند.