بهد اشت و د رمان مرد م و کارگران ایرانی د ر آغاز کشف نفت
محروم از خدمات
مشعل صنعت نفت با ورود به جامعه ایران تحولات زیاد ی را به همراه د اشته است. این صنعت به واسطه حضور شرکت های خارجی آخرین امکانات روزآمد د نیا را با خود به ایران آورد و تغییرات زیاد ی را به خصوص د ر حوزه امکانات زند گی و بهد اشت ایجاد کرد . با آغاز کار شرکت نفت د ر منطقه نفتی خوزستان، حواد ث متعد د ی د ر حین انجام کار برای کارگران و مستخد مان د ر بخش های مختلف پیش می آمد که حضور یک تیم پزشکی د ر حوزه کار را ضروری می ساخت. شرکت نفت از همان ابتد ای کار د ر چاه های تازه اکتشاف شد ه همراه با کاد ر فنی و مهند سی حفاری و تجسس نفت، پزشک و د ستیار پزشک نیز استخد ام کرد . فرد ی به نام «د کتر یانگ» به عنوان پزشک ارشد و مد یر تیم پزشکی شرکت نفت با جد یت به راه اند ازی یک سیستم سیار د رمانی اقد ام کرد که علاوه بر د رمان کارگران به ارائه خد مات پزشکی به مرد م بومی غیر مستخد م شرکت نفت نیز می پرد اخت.
سیاست شرکت بر این مبنا بود که نه تنها به معالجه و د رمان خارجی ها بپرد ازد ، بلکه به مرد می که اطراف یا نزد یکی تأسیسات شرکت بود ند ، توجه کند . این موضوع بیشتر برای کسب وجهه و شهرت میان مرد م منطقه بود . آنطور که د ر نوشته مد یران شرکت نفت آمد ه است: «هد ف از معالجه مرد م از سوی د کتر یانگ و همکارانش، ایجاد ارتباط د وستانه با مرد م بود ه است، اگرچه چند ان به این مقصود نائل نیامد ه و نتوانسته اند د وستی عشایر و اهالی خوزستان را نسبت به اروپاییان جلب کنند و همچنان مرد م با آنان رفتار غیرد وستانه د اشته اند .
اما با استناد به اسناد و مد ارک سیستم نسبتاً گسترد ه، مراقبت های بهد اشتی عمومی از سوی د کتر یانگ پایه گذاشته شد و د ر مقبولیت انگلیسی های شرکت نفت د ر میان مرد م بومی منطقه و تنها پس از گذشت ۷ ماه از ورود د کتر «یانگ» به ایران تا ژانویه ۱۹۰۸ توسط او تاثیر فراوان د اشت و د ستیارانش ۳۸۰۰ بیمار را معاینه کرد ند و بسیاری از آنها تحت عمل جراحی قرار گرفتند .»
اعمال نفوذ د کتر یانگ با د رمان مرد م بومی
هنگام شروع به کار شرکت نفت د ر کنار چاه های نفت و خطوط لوله، د رمانگاه هایی د ر نزد یکی محل کار کارگران و تأسیسات نفتی راه اند ازی شد . علاوه بر آن د رمانگاه های سیار و اورژانس نیز د ر مسیر شعبه ها و حوزه های مختلف کارگاه ها و تاسیسات نفتی مسجد سلیمان تا آباد ان وجود د اشت. این د رمانگاه های سیار برای د رمان بیماران سرپایی از سوی پزشکان شرکت نفت، به ویژه د کتر یانگ پزشک ارشد و حاذق کمپانی ایجاد شد .
توصیه های بهد اشتی، مشاوره رایگان، تجویز د اروی رایگان و حتی جراحی های فراوان که روی بیماران انجام می شد ، محبوبیت این پزشک را نزد مرد م، شیوخ عرب و خوانین عشایر تضمین می کرد . حتی شاید روزهای اول، مرد م شرکت نفت را فقط به خاطر «حکیم سفید » تحمل می کرد ند . او که به زبان فارسی مسلط بود ، با بیماران و مرد م بومی به خوبی ارتباط برقرار کرد ه و طی یک ماه موفق به د رمان ۶۸۱ بیمار شد که از این جمع، تعد اد ۲۹۰ نفر از آنان مشمول عمل های جراحی شد ه بود ند . طبق آمار ثبت شد ه تنها 390 نفر از این بیماران مستخد م شرکت نفت و بقیه مرد م بومی غیرمستخد م بود ند که تحت د رمان قرار گرفتند .
د ر نتیجه پیگیری های شرکت نفت، سرانجام د ر سال ۱۹۰۹میلاد ی، بیمارستان مسجد سلیمان راه اند ازی شد و د ر اد امه تحسین و تعجب فخرالملک، حاکم شوشتر را برانگیخت. کمی بعد بیمارستان آباد ان نیز راه اند ازی شد . طی زمستان که عشایر کوچ نشین به قشلاق د ر ناحیه مسجد سلیمان و خوزستان برمی گشتند ، بیمارستان های منطقه نفتی مملو از بیماران پیر و جوان و زن و مرد می شد . این بیمارستان ها د ر نوع خود شان مجهز و مد رن بود ند و بخش اورژانس، اتاق عمل، چشم پزشکی، د ند ان پزشکی و بخشی ایزوله د ر آنها د ر نظر گرفته شد ه بود .
پراکند گی و توزیع بیماری ها د ر هر منطقه ای متفاوت بود ؛ نوع بیماری د ر مناطق گوناگون به سطح رفاه، بهد اشت فرد ی و اجتماعی، مواد غذایی مورد استفاد ه، سبک زند گی و خطرات محیطی و نوع کار افراد بستگی د اشت. د ر حوزه فعالیت شرکت نفت، آنان که وضع مالی بهتری د اشتند ، از تغذیه مطلوب تری برخورد ار بود ند و همین موضوع د ر مقاومت بد ن آنها د ر مقابل بیماری ها تاثیر د اشت. به این ترتیب کارگران که اوضاع مالی مناسبی ند اشتند ، بیشتر از کارمند ان اروپایی و حتی کارکنان هند ی د ر معرض ابتلا به بیماری های عفونی و ویروسی بود ند .
بیمارستان های شرکت نفت
شرکت نفت د ر سال های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۵میلاد ی همچون سال های قبل خد مات بهد اشتی و پزشکی خود را از طریق بیمارستان های مسجد سلیمان و آباد ان و د رمانگاه های سیار د ر حوزه های نفتی به کارگران و کارمند ان به طور ویژه به مرد م و اهالی محل به طور عموم ارائه می د اد . د ر آن زمان بیمارستان مید ان های نفتی مسجد سلیمان مد رن ترین بیمارستان ایران بود . همچنین 12 د واخانه جد اگانه (9 واحد د ر مید ان های نفتی، یکی د ر محمره، یکی د ر بوارد ه و یکی د ر پالایشگاه) راه اند ازی شد ه بود .
بیمارستان مناطق نفتی د ارای ۸۸ تخت، یک د واخانه، د و اتاق عمل (یکی برای موارد عفونی و د یگری برای موارد غیر عفونی)، یک آزمایشگاه و یک واحد راد یولوژی بود . بیمارستان آباد ان د ارای ظرفیت ۱۰۰ تخت، یک د واخانه، یک تشکیلات جراحی د ند ان، یک اتاق عمل، آزمایشگاه پاتولوژی، ایستگاه ضد عفونی و تجهیزات اشعه ایکس بود . د ر مناطق نفتی یک سرپرست پزشکی ارشد و د و سرپرست پزشکی مقیم، یک سرپرست پزشکی عیاد ت کنند ه، یک جراح مشاور و یک پاتولوژیست استخد ام شد ه بود ند . این افراد با ۲۶ پرستار محلی زیر نظر یک رییس اروپایی با هشت پرستار اروپایی پشتیبانی می شد ند . تعد اد مشابهی از این کارکنان نیز د ر آباد ان استخد ام شد ند .
خد مات د رمانی اهرم فشار شرکت نفت بود
د ر شرایطی که د ر سال ۱۹۲۰ د ر کل ایران تنها هشت بیمارستان د ولتی (به جز تهران) فعال بود ند ، فعالیت این تعد اد بیمارستان با امکاناتی از این د ست قابل توجه بود . تفاوت بیمارستان های شرکت نفت با بیمارستان های د یگر کشور فقط د ر تعد اد تخت و فضای د رمانی نبود ، بلکه امکانات و د ارو و تجهیزات نیز کاملا متفاوت بود . البته باید یاد آور شویم که بیشتر این امکانات و تجهیزات د رمانی برای کارکنان اروپایی و خارجی استفاد ه می شد و معمولا بیمارستان های کارگران ایرانی فاقد امکانات و تجهیزات پزشکی بود ند . موضوع تفاوت د ر خد مات د رمانی و بهد اشتی، بعد ها تبد یل به یکی از اعتراض های کارگران ایرانی شد . یکی از این شکایت ها این بود که بخش مربوط به کارگران ایرانی و خارجی و حتی هند ی مجزا هستند و خد مات لازم به کارگران ایرانی د اد ه نمی شود یا حتی کارگران ایرانی به محل د یگری غیر از بیمارستان فرستاد ه شد ه اند .
از سویی طبق اسناد و نوشته های ثبت شد ه از آن د وران شرکت نفت د ر موارد زیاد ی از خد مات بهد اشتی به عنوان اهرم فشار و ابزار اعمال حاکمیت استفاد ه می کرد و هر زمان مد یران شرکت نفت لازم می د انستند ، مرد م را از این خد مات محروم می کرد ند . نمونه این موضوع را می توان د ر استفاد ه از تلمبه های آب آشامید نی د ید که به د فعات آن را برای استفاد ه شهر ممنوع می کرد ند . د ر عین حال مناطق نفتی و روستاهای محروم آن محیط مناسبی برای انجام مطالعات و آزمایش های پزشکان اروپایی بود و آنها می توانستند روی نمونه های انسانی زند ه مطالعات و تحقیقات انجام د هند .